حسین الهی قمشه ای

حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای (زاده ۱۴ دی ۱۳۱۸ خورشیدی) عارف، فیلسوف، حکیم، مدرس دانشگاه، مترجم، نویسنده، مفسر قرآن و سخنران در زمینه عرفان، ادبیات و است و در نقاشی و خوش‌نویسی نیز آثاری دارد. همچنین وی به زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسوی مسلط است.

زندگی‌نامه

حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای فرزند استاد مهدی الهی قمشه‌ای و طیبه تربتی در ۱۴ دی ۱۳۱۸ خورشیدی (۴ ژانویه ۱۹۴۰ میلادی) در تهران به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی، متوسطه و دانشگاهی را به ترتیب در دبستان دانش، دبیرستان مروی و دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران تا درجه دکتری به پایان برد و نیز تحصیلات حوزوی را نزد پدر و استادان دیگر دنبال کرد. پدر وی فیلسوف، مجتهد، استاد دانشگاه، شاعر و مترجم معروف قرآن بود.

تحصیلات حوزوی شامل دوره کامل دروس و مباحث اسلامی از جمله: اخلاق، منطق، فلسفه و کلام، فقه اسلامی، زبان و ادبیات عرب، ادبیات فارسی با تمرکز بر شعرای عرفانی همچون نظامی، مولانا، سعدی، حافظ و شبستری است.

قمشه‌ای پس از پایان تحصیلات دانشگاهی به کار تدریس در دانشگاه تهران و سایر مراکز آموزش عالی در داخل و بعدها خارج کشور پرداخت و در کنار آن به تألیف و ترجمه در زمینه عرفان و ادبیات و زیبایی‌شناسی مشغول شد. وی در سال ۱۳۵۸ قریب به یک‌سال نیز ریاست کتابخانه ملی ایران را عهده‌دار بود.^[۱]

قمشه‌ای دارای همسر و دو فرزند، یک پسر به نام شاهد و یک دختر به نام شادی است. همسرش، پروین زندی، دارای درجه دکتری در رشته علوم و صنایع غذایی و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و مؤلف و مترجم کتاب‌ها و مقالات زیادی در زمینه علوم غذایی است.^[۲][۳]

اهداف آموزشی الهی قمشه‌ای

الهی قمشه‌ای، هدف خود را «آشنا کردن انسان‌ها، بخصوص جوانان و نوجوانان با لذت‌های متعالی که از زیبایی، دانایی و نیکویی سرچشمه می‌گیرند» می‌داند. وی این لذات را «مائده‌های آسمانی و غذای روح» می‌داند و معتقد است که همه جنگ‌ها و فسادها در عالم در اثر بی‌اعتنایی به این مائده‌های آسمانی است؛ لذات مادی، از آنجا که دارای انواع محدودیت است، همیشه مورد نزاع و کشمکش و دستمایه جنگ‌ها و استثمارها و استعمارها بوده‌است؛ لذاتی که نهایتاً به خور و خواب و خشم و شهوت بازمی‌گردد.

نظریه لذات متعالی می‌کوشد که سطح لذات مردمان را از فرود به فراز آورد و آن قلمرو زرین ادبیات، هنر و اخلاق است. آنجا بهشت است از آنکه کسی را با کسی پیکار نیست. اگر همه مردمان چون کیرکه گارد عاشق موتسارت شوند باکی نیست و دوئلی نخواهد بود. اینجا فلک بی پایان و نامحدود است و همه می‌توانند هرآنچه نزدشان محبوب است با دیگران تقسیم کنند. هموار کردن راه رسیدن به این لذات از طریق ادبیات ارزنده کلاسیک، هدفی است که الهی قمشه‌ای دنبال می‌کند و در آثار وی منعکس گردیده‌است.^[۴][۵]

آثار

الهی قمشه‌ای دارای تألیفات و ترجمه‌های متعددی است. مجموعه‌ای از سخنرانی‌های او که به زبان‌های فارسی و انگلیسی در سازمان‌ها و دانشگاه‌های داخل و خارج ایران ایراد شده، به‌صورت نوارهای صوتی و تصویری در زمینه‌های متنوع عرفان، ادبیات و هنر عرضه شده‌است. جاذبه کلامش بسیار زیاد بوده و بر روی طیف وسیعی از مخاطبان داخل و خارج کشور، دارای اثرگذاری عمیقی بوده‌است.^{[۶][۷][۸][۹]}

دکتر حسین الهی قمشه‌ای

فهرست آثار مکتوب:

1. گزیده فیه مافیه (مقالات مولانا) تلخیص و شرح: انتشارات علمی و فرهنگی (۱۳۶۶)
2. گزیده منطق الطیر (عطار): انتشارات علمی و فرهنگی (۱۳۷۳)
3. شرح گلشن راز (شیخ محمود شبستری): انتشارات علمی و فرهنگی (۱۳۷۷)
4. ترجمه گزیده سخنان شکسپیر: انتشارات علمی و فرهنگی (۱۳۷۷)
5. مقدمه و تصحیح دیوان حافظ: انجمن خوشنویسان ایران و انتشارات سروش (۱۳۶۸)
6. بررسی آثار ترجمه شده اسلامی به زبان انگلیسی: انتشارات سمت (۱۳۷۱)
7. مقالات: انتشارات روزنه (۱۳۷۸)
8. پیامبر، ترجمه اثر جبران خلیل جبران: انتشارات روزنه (۱۳۷۸)
9. کیمیا (مجموعه مقالات، ترجمه‌ها و مقدمه‌ها) جلدهای ۱ تا ۵، ۸ تا ۱۲: انتشارات روزنه (۱۳۶۶-۱۳۹۴)
10. ۳۶۵ روز با سعدی: انتشارات سخن (۱۳۸۱)
11. یاد یار مهربان (ستایش و نیایش در ادب پارسی): انتشارات یساولی (۱۳۷۹)
12. مقدمه، تصحیح و شرح دیوان حافظ: انتشارات پیک علوم (۱۳۸۱)
13. رباعیات حکیم عمر خیام (ویرایش و پیشگفتار): انتشارات پیک علوم(۱۳۸۲)
14. مناجات منظوم حضرت علی (ع) (پیشگفتار): انتشارات کلینی (۱۳۷۹)
15. قرآن دوجلدی (عربی و فارسی): نشر هفت گنبد (ترجمه استاد فقید مهدی الهی قمشه‌ای و ویرایش حسین الهی قمشه‌ای)(۱۳۷۸)
16. دعای کمیل، ترجمه: انتشارات یساولی (۱۳۸۵)
17. گنج رحمت (مقدمه‌ای بر تابلوهای بسم الله): انتشارات یساولی (۱۳۸۴)
18. مائده‌های فرهنگی: انتشارات پیک علوم(۱۳۸۶)
19. ۳۶۵ روز با ادبیات انگلیسی (قلمرو زرین): انتشارات سخن (۱۳۸۶)
20. ۳۶۵ روز با مولانا (در صحبت مولانا): انتشارات سخن (۱۳۸۸)
21. آن خردمند دیگر، ترجمه اثر هنری ون دایک: انتشارات روزنه(۱۳۸۶)
22. طلب، ترجمه اثر مرتضی الهی قمشه‌ای: انتشارات پیک علوم(۱۳۸۵)
23. ۳۶۵ روز با قرآن: انتشارات سخن (۱۳۸۹)
24. زیرکی‌های ملانصرالدین، تألیف شاهد قمشه‌ای، مقدمه و توضیحات حسین الهی قمشه‌ای: انتشارات روزنه (۱۳۸۹)
25. گنجینهٔ آشنا: ۳۶۵ روز در صحبت شاعران پارسی گو: انتشارات سخن (۱۳۹۲)
26. رباعیات حکیم عمر خیام(مقدمه و شرح چهل رباعی):انتشارات فرهنگسرای میر دشتی (۱۳۹۳)
27. متون عرفانی به زبان فارسی: انتشارات سمت (۱۳۹۴)
28. ۳۶۵ روز با حافظ: انتشارات سخن (۱۳۹۶)
29. از دولت قرآن(انتخاب ایات، ترجمه فارسی و پیشگفتار): انتشارات سبزه(۱۳۹۷)
30. ترانه های باباطاهر عریان: انتشارات خانه فرهنگ و هنر گویا (۱۳۹۷)

فهرست آثار صوتی و تصویری: تعداد بیشماری از سخنرانی‌های حسین الهی قمشه‌ای به صورت صوتی و تصویری عرضه شده‌است. عناوین برخی سخنرانی‌های او به زبان فارسی به این شرح است:

حافظ‌شناسی، شرح گلشن راز، شرح مثنوی، مکاتب ادبی و هنری، نیکویی زیبایی دانایی، ادبیات انگلیسی، اخلاق اسلامی، موسیقی در آیینه ادبیات، شادی در زندگی، گوهر حوا، عرفان در دنیای تکنولوژی، خلاقیت، چهار اصل طلائی، زیبایی‌شناسی، انعکاس قرآن در ادبیات، برنامه‌ریزی فرهنگی، مسیح و خردمند چهارم، صلح و عدالت در اسلام، در قافله خوبان، وصف پادشاه جهان، شب قدر، عمل و عکس‌العمل، نقد عمر، غلبه بر دیو، اسلام و فطرت انسانی، حق و باطل، جاودانگی روح، امر قدسی، سمفونی مولانا، اسلام چیست، سمفونی سعدی، انسان کامل، نگاهی به مکاتب هنری و ادبی جهان، دین عشق، سیری در آثار سنایی، شراب نیشابور (خیام)، قوانین هارمونی در جهان.^[۱۰]

فعالیت بین‌المللی

الهی قمشه‌ای تعداد زیادی سخنرانی به زبان انگلیسی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی گوناگون دنیا از جمله دانشگاه‌های کمبریج، آکسفورد، اکستر، لندن،^[۱۱] گلاسکو، کالیفرنیا، جرج تاون، هاروارد،^[۱۲] پرینستون، استانفورد،^[۱۳][۱۴] ملبورن، مک کوایر، موناش،^[۱۵] کوئینزلند،^[۱۶] بریتیش کلمبیا،^[۱۷] سیمون فریزر،^[۱۸][۱۹] آکادمی تمنوس،^[۲۰][۲۱] انستیتو گوته، وین^[۲۲] و نیز قصر ورسای^[۲۳] ایراد کرده‌اند. در زیر فهرست منتخب عناوین این سخنرانی‌ها ملاحظه می‌شود: هفت داستان زیر هفت گنبد اثر نظامی، هفت شهر عشق عطار، سعدی و شکسپیر، گل و بلبل، موسیقی در ادبیات فارسی، هنر و حکمت داستانسرایی در مثنوی، حافظ و آثار او، سرمایه‌گذاری فرهنگی برای جوانان، دنیای شادی، شاعری و زیبایی‌شناسی در ادبیات فارسی، سیری در عرفان ایرانی، دیوان ناصر خسرو از دیدگاه زیبایی‌شناسی، محی الدین عربی و ابن فارض مصری، شبی با حافظ، اخلاق در علم و تکنولوژی، قرآن در ادبیات فارسی، شراب الست، یک و زیاد: دایره وجود، رومی: پیام‌آور عشق، اسلام و فطرت انسانی، مکاتب فلسفی و تعلیمات معنوی رومی، دین عشق، حجاب‌های خداوند، تمامیت انسان، پیکار مستمر انسان و دیو در شاهنامه فردوسی، سمفونی مولانا، قوانین هارمونی از دیدگاه فلسفی و زیبایی‌شناسی، جوهر واقعی اسلام، ابن عربی و ادبیات فارسی عرفانی، اخلاق فلسفی در آثار خواجه نصیرالدین طوسی، صلح و عدالت در اسلام، شاعری و پیامبری، اسطوره‌شناسی نوروز در ادبیات فارسی، عشق از دیدگاه رومی و تاگور. مجموعه سخنرانی‌ها در تمنوس آکادمی لندن بین سال‌های ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۶ دربارهٔ هنر و حکمت داستانسرایی در مثنوی، عطار و قرآن نیز نمایانگر اعتبار جهانی وی می‌باشد.

تأسیس مؤسسه فرهنگی هنری الهی قمشه‌ای

قمشه‌ای و همسرش پروین زندی در اسفند‌ ۱۳۸۱ به منظور عرضه معارف ادبی و عرفانی ایران و جهان به صورت‌های مختلف، اقدام به تأسیس مؤسسه فرهنگی هنری الهی قمشه‌ای کردند. این مؤسسه تنها مرکز رسمی ارتباط با الهی قمشه‌ای و هماهنگی برنامه‌های اوست که در نشر آثار صوتی و تصویری، بروز کردن سایت رسمی، آماده‌سازی آثار مکتوب، پاسخگویی به سوالات و پیشنهادهای رسیده و … فعالیت دارد.

فعالیت‌های هنری

در مرداد ۱۳۷۳ بنا به دعوت گالری بامداد، نمایشگاهی از آثار هنری(نقاشی و خوشنویسی) الهی قمشه‌ای تشکیل شد که مورد بازدید و استقبال شرکت کنندگان قرار گرفت. اگرچه الهی قمشه‌ای گفته‌است که نقاش نیست.

نقد هنر از رشته‌های مورد علاقه وی بوده و در آن مطالعات گسترده‌ای، بخصوص در آثار مغرب زمین دارد و معتقد است نقد هنر غیر از هنر است و ضرورتی ندارد کسی که به نقد نقاشی یا معماری می‌پردازد خود هنرور یا معمار یا نقاش باشد. نقد هنر بخشی از فلسفه‌است که به زیبایی‌شناسی اختصاص دارد.^{[۲۴][۲۵][۲۶]}

دکتر الهی قمشه‌ای مشاور فرهنگی نرم‌افزار طنز آشنا نیز می‌باشد که با بهره‌گیری از لطایف طنزآمیز ادب پارسی و ظرایفی از دیگر فرهنگ‌ها، مجموعه دلنشینی از ذوق و بینش و شادی و حکمت برای پارسی دانان و پارسی گویان، با تهیه کنندگی فرزندش شاهد و نیز همکاری شرکت تدبیرگستران بهینه ساز، فراهم آورده‌است.^[۲۷]

همکاری فرهنگی با موسسات خیریه

الهی قمشه‌ای با بسیاری از سازمان‌های خیریه از جمله مؤسسه خیریه حمایت از کودکان سرطانی (محک)، جامعه یاوری، آسایشگاه خیریه کهریزک، مجتمع نیکوکاری رعد، مؤسسه خیریه حمایت از کودکان بیمار و بی سرپرست (جوانه)، همکاری فرهنگی دارد و گاهی اوقات در جمع نیکوکاران به سخنرانی و ترغیب مردمان به کار نیک و بحث در مباحث زیربنایی نیکوکاری می‌پردازد. همچنین دکتر قمشه‌ای مفتخر به زدن کلنگ احداث سازمان خیریه محک می‌باشد.^{[۲۸][۲۹][۳۰]}

قمشه‌ای به شیخ محمود شبستری ارادتی خاص دارد و مقدمه و شرح کتاب گلشن راز شبستری را نوشته‌است و حدود یکصد سخنرانی درباره‌ی این کتاب به عمل آورده‌است. در یکی از سخنرانی‌ها که مدتی پیش در شبستر ایراد شد، تشویق او عده‌ای را برانگیخت که مقبره شیخ را که بسیار کوچک و مورد بی اعتنایی بود گسترش دهند و به مکانی مجلل و در خور شان شیخ محمود تبدیل کنند.

سایر فعالیت‌ها

1. ریاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران سال ۱۳۵۸
2. عضو هیئت مؤسس و رئیس هیئت مدیره مؤسسه فرهنگی هنری الهی قمشه‌ای^[۴]
3. عضو هیئت مؤسس و عضو هیئت مدیره مؤسسه فرهنگی، هنری پژوهشی مولانا جلال الدین محمد مولوی (خانه مولانا)
4. مدیر مسئول و سردبیر فصلنامه چلیپا – نشریه خط و خوشنویسی و هنرهای سنتی
5. عضو آکادمی تمنوس (Temenos) انگلستان^[۳۱]
6. عضو شورای مشورتی نشریه Mawlana Rumi Review انگلستان^[۳۲]

منابع

1. ↑ ناهید حبیبی آزاد. رؤسای کتابخانه ملی از آغاز تا امروز. نشریه کتاب ماه کلیات- اطلاعات و ارتباطات و دانش‌شناسی ویژه هفتادمین سال تأسیس کتابخانه ملی ایران. شماره ۱۳۳، سال ۱۲، دیماه ۱۳۸۷، صفحهٔ ۱۰۸
2. ↑ بی‌نام. در طلعت مه رویان انوار تو می‌بینم. دیدار با دکتر حسین الهی قمشه‌ای. نشریه روز هفتم. سال۳، شماره ۱۰۲، ۲۱ دی ۱۳۷۵، صفحات ۲–۳
3. ↑ بی‌نام. دکتر الهی قمشه‌ای: زن مظهر محبوبیت خداوند در روی زمین است. نشریه راه کمال، شماره ۳۰، آذرماه ۱۳۸۸، صفحات ۴۴–۴۵
4. ↑ ^{پرش به بالا به:۴٫۰ ۴٫۱} وبسایت رسمی دکتر حسین الهی قمشه‌ای
5. ↑ حمید همایونی. با دکتر الهی قمشه‌ای بیشتر آشنا شویم. نشریه گلبانگ، شماره ۵۲، فروردین ۱۳۸۳ (آوریل ۲۰۰۴)، کانون ایرانیان ویکتوریا، استرالیا، ملبورن
6. ↑ نصرالله قادری، ملت عشق از همه دینها جداست: جاذبه‌های کاریزماتیک شخصیت دکتر الهی قمشه‌ای. نشریه سروش، سال ۲۳، شماره ۱۰۷۲، ۲۵ اسفند ۱۳۸۰، صفحات ۱۰۰–۱۰۵
7. ↑ بی‌نام. دکتر حسین الهی قمشه‌ای: باغ دل، نشریه خبری تحلیلی اطلاع‌رسانی، پژوهشی و آموزشی شمارش، سال ۲، شماره ۶، خرداد ۱۳۸۱، صفحات ۲۴–۲۵
8. ↑ بی‌نام. آن‌ها که می‌بینند و آن‌ها که نمی‌بینند. نظرسنجی از طیف تحصیل کرده ساکن ۳۰ شهر کشور دربارهٔ شبکه ۴ سیما. نشریه سروش، سال ۲۵، شماره ۱۱۵۲، ۸ آذر ۱۳۸۲، صفحات ۲۸–۲۹
9. ↑ بی‌نام. بهترین‌های صدا و سیما از دیدگاه خوانندگان سروش، نشریه سروش، سال ۲۱، شماره ۹۵۰، ۱۳۷۷، صفحات ۳۶–۴۸
10. ↑ سازمان سروش سیما:http://www.soroush_media.tv.com^{[پیوند مرده]}
11. ↑ «report.qxp» (PDF). بایگانی‌شده (PDF) از روی نسخه اصلی در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۱.
12. ↑ «Ilex – Cultural Events». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۱ مارس ۲۰۱۱.
13. ↑ Dr. Elahi Ghomshei’s Biography
14. ↑ Molavi’s (Rumi) notion of love and its effect on man’s spiritual recuperation
15. ↑ «Ibrahim Abraham» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF)در ۲۵ مارس ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۱ مارس ۲۰۱۱.
16. ↑ Rumi Expert visits Australia^{[پیوند مرده]}
17. ↑ «Globalization and Human Nature: A Lecture by Dr. Hossein Elahi Ghomshei | UBC Persian Club:». بایگانی‌شده از اصلیدر ۲۱ نوامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۱ مارس ۲۰۱۱.
18. ↑ «Home – Centre for the Comparative Study of Muslim Societies and Cultures» (PDF). بایگانی‌شده (PDF) از روی نسخه اصلی در ۱۲ اکتبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۲ اکتبر ۲۰۱۲.
19. ↑ «The Jupiter Trust Forum – Talk: ‘The Symphony of Rumi’: Dr Hossein Ghomshei». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ مه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۷ اکتبر ۲۰۱۹.
20. ↑ Temenos Academy Recorded Lectures 1992- 2000, The Temenos Academy London
21. ↑ «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF)در ۱۶ مه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۷ ژوئیه ۲۰۱۱.
22. ↑ Veranstaltungen in Wien kulturverein kanafani – Ausland Forum
23. ↑ Le grand poète Hâfez célébré à Versailles – La Revue de Téhéran | Iran
24. ↑ احمد جلالی فراهانی. راهی بزن که آهی برساز آن… روزنامه ایران، سال ۷، شماره ۱۹۳۴، ۲ مهرماه ۱۳۸۰، صفحهٔ ۹
25. ↑ بی‌نام. «خاک شو، پیش از آنکه خاک شوی». دو هفته نامه اجتماعی، فرهنگی، ورزشی خانواده سبز، سال ۹، اسفند ۱۳۸۶، صفحات ۱۰–۱۲
26. ↑ بی‌نام. بازدید از موزه دارآباد و آثار استاد مددی. ناگهان مروت. فصلنامه اجتماعی یاوری، شماره ۱، پائیز ۱۳۷۸، صفحات ۵۷–۶۰
27. ↑ «طنز آشنا». دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۱۱-۱۸.
28. ↑ بی‌نام. گزارشی از گشایش نخستین مرکز ام اس ایران در آسایشگاه خیریه کهریزک. ماهنامه آسایشگاه خیریه کهریزک، سال۷، شهریورماه ۱۳۸۵، صفحات ۵–۷
29. ↑ بی‌نام. «همایش سالانه جامعه یاوری در فرهنگسرای نیاوران»، فصلنامه اجتماعی یاوری، شماره ۲، زمستان ۱۳۷۸، صفحات ۳۱–۳۹
30. ↑ بی‌نام. گردهمایی سالانه یاوری فرهنگی جنوب خراسان و تهران از زبان تصویر، فصلنامه اجتماعی یاوری، شماره ۱، پائیز ۱۳۷۸، صفحات ۲۸–۴۱
31. ↑ «Temenos Academy Key Individuals». بایگانی‌شده ازاصلی در ۹ اوت ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۷ ژوئیه ۲۰۱۱.
32. ↑ «Mawlana Rumi Review». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ سپتامبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۱ ژوئیه ۲۰۱۶