راه مقابله با شبهات، فقط مطالعه و تحقیق نیست/انسان باید هم محقق و هم متحقق باشد

آیت الله العظمی جوادی آملی در پاسخ به سوالی در خصوص راه های مقابله با شبهات و رسیدن به یقین، اظهار داشتند: راه مقابله با شبهات و رسیدن به یقین، فقط مطالعه و تحقیق، نیست. تحقیق و مطالعه، تنها نیمه راه است و نیمه باقی، به عمل انسان وابسته است؛ یعنی انسان باید هم محقق و هم متحقق باشد.

ایشان ادامه دادند: محقق کسی است که از نظر علمی عمیقاً تحقیق کرده و مطالب را برای خود حل کرده است؛ ولی متحقق کسی است که به آنچه فهمیده، باور دارد و به آن عمل می ‏کند. اگر کسی عالم محض بود و حرفهای متقن و محکم داشت؛ ولی به آن ایمان نداشت یا به علم خود بی‏ باور بود و به حقایقی که برایش مکشوف شده، عمل نکرد، کم کم دُچار شک و شبهه می‏شود.

معظم له با اشاره به آیات نورانی قرآن تصریح داشتند: خداوند در قرآن کریم با تعبیری لطیف درباره فرعون فرموده است: ﴿وَجَحدُوا بِها وَ اسْتیقنتها أنفُسُهُمْ ظُلماً وَ عُلُوّاً﴾.[۱] موسای کلیم(علیه‌السلام) هم طبق آیات قرآن به فرعون فرمود: ﴿لَقَدْ علمتَ ما أنزلَ هؤلاءِ إلاّربُّ السَّمواتِ و الأرض﴾[۲]؛ تو خود می‏ دانی که اینها را کسی جز خدای آسمانها و زمین نفرستاده است. با این همه فرعون به این علم خود باور نداشت.

ایشان خاطرنشان کردند: فهم و باور، دو چیز متفاوت است:  فهم در اختیار ما نیست؛ ولی باور در اختیار ماست. با فکر کردن، مطالعه یا تحصیل، علمی برای ما حاصل می‏شود و پس از آن دیگر نمی‏توانیم بگوییم که من نمی‏خواهم بفهمم. در فهم انسان اراده دخیل نیست؛ امّا در باور اراده دخیل است؛ یعنی انسان پس از آنکه چیزی را فهمید، می‏تواند به آن باور داشته یا نداشته باشد. در بحث میان دو نفر، گاهی با اینکه یکی مسئله حق را برای دیگری روشن می ‏کند، دیگری زیر بار نمی‏ رود؛ یعنی نفس به قدری شرور است که می ‏تواند در برابر ۲ ضربدر ۲ می شود ۴ بایستد و بگوید: من باور نمی ‏کنم، با اینکه فهمیده است.

آیت الله العظمی جوادی آملی تاکید داشتند: برای اینکه به ویروس درونی «شک و شبهه» مبتلا نشویم، باید به آنچه فهمیده ‏ایم، باور داشته باشیم و به آن عمل کنیم. تا عمل در کار نباشد، یقین حاصل نمی‏ شود. بهترین راه برای نجات از گزند شبهه این است که به آنچه فهمیدیم، عمل کنیم.

منبع: کتاب نسیم اندیشه، جلد اول

پاورقی:

[۱]  ـ سوره نمل، آیه ۱۴.

[۲]  ـ سوره اسراء، آیه ۱۰۲.