نقش طبیعیات به عنوان ساحتی بین رشته ای در بین حکمای قدیم و جدید

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ایسکا (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ) به نقل از پایگاه  خبری دفتر تبلیغات اسلامی (تبلیغ نیوز)، «حامد آرضایی» در نشست علمی مجازی «حکمت طبیعی به عنوان ساحتی میان رشته ای در تمدن اسلامی» از سلسله نشست های همایش مجازی «علوم انسانی- اسلامی، پژوهش و فناوری» که پیش از ظهر امروز(چهارشنبه ۲۶ آذر) از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، اظهار داشت: اولا مقصود ما از حکمت طبیعی، طبیعت شناسی در سنت عقلی و حکمی دوره اسلامی است. 

عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق(ع) با بیان این که انواع مختلفی از طبیعت شناسی وجود دارد، گفت: حکمت طبیعی در حقیقت به سنت عقلی حکمی انصراف دارد و شاخه های مختلف علوم طبیعی را در برمی گرد، بنابراین با تأکید بر جنبه های نظری و پژوهش های جهان شناسی در قالب کاربردی از جمله پزشکی نیز می‌توان اصول کلی پژوهش را در آن حوزه ها دنبال کرد.
وی در ادامه سخنان خود خاطرنشان ساخت: سؤالی که مطرح می‌شود این است که حکمت طبیعی بر گرفته از چه خاستگاه هایی است؟ با توجه به آزاد اندیشی که فضای اندیشه ای چند تمدنی در قرون ابتدایی ایجاب می کرد دانش های مختلف از سرزمین های مختلف و اندیشمندان یونانی، ایرانی، سریانی، هندی و مصری سرازیر شد و به صورت مکتب ها در شهرهای خاص عرصه ترجمه و نزد اندیشمندان جهان اسلام مورد توجه قرار گرفت و روی آن بازسازی هایی انجام گرفته است.
آرضایی یادآور شد: علم ماهیت انباشتی و انتقالی دارد منتها در این جا یک رویکردهای افراطی و تفریطی وجود دارد یکی از بحث ها این است که ما چه میزان نوآوری در طبیعیات دوره اسلام داشته ایم؟ برخی به راحتی طبیعیات دوره اسلام را وابسته به سنت های پیشین از جمله یونان دانسته اند، همچنانکه در سده ۱۹ در مطالعات اندیشه یونانی دوره اسلامی، برخی نگاه های تندی داشتند.
وی اضافه کرد: برخی در آن دوره می گفتند، هر متن اسلامی که در حوزه علم طبیعی با آن مواجه می شویم اگر می دانستیم که یونانی است که هیچ ولی اگر نمی دانیم آن هم از یونان گرفته شده و تنها ما منبع آن را از دست داده ایم چون این انسان های مسلمان امکان نوآوری ندارند.
وی با بیان این که نگاه های معاصران تعدیل شده است، گفت: نظام اندیش ورزی در دو سه دهه اخیر مطالعات خود را تدقیق کرده و به این نوع نگاه تند و افراطی قائل نیست، از طرف دیگر با توجه به هویت گرایی که مقابله با مدرنیته ایجاب می کرد گروهی از اندیشمندان اسلامی گفتند هیچ چیزی از پیشینیان نگرفته ایم که این همان رویکرد تفریطی است.
عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق(ع) در بخش دیگری از سخنان خود ابراز داشت: ما نیازمند پژوهش های بیشتری در این حوزه هستیم و در ارتباط با این که چه اموری از این امور نوآوری است  وچه اموری برگرفته از پیشینیان، است باید تحقیقات بیشتری صورت بگیرد.
وی با اشاره به جایگاه حکمت طبیعی میان دانش های دوره تمدن اسلامی خاطرنشان کرد: از میان سنت های فلسفی کلامی ادبی و فهرست نویسی که به طبقه مندی علوم پرداخته اند، ما در این نشست به سنت فلسفی اکتفا می کنیم و در آن اندیشه ابن سینا که در پیشبرد طبیعیات نقش ویژه ای داشته را اصل قرار می دهیم.
وی عنوان کرد: باید ساختار علوم در طبقه بندی سینوی را مورد ملاحظه قرار بدهیم، ابن سینا در کتاب های منطقی از جمله برهان و کتاب های فلسفی و ابتدای کتاب های طبیعیات خود یک تقسیم بندی از علوم دارد که گاهی تا حدودی با هم متمایز است.
وی با بیان این که در اندیشه او صناعت به صناعت نظری و عملی تقسیم می‌شود، گفت: در عرض صناعت نیز، حکمت و طب قرار داد، همچنین حکمت و صناعت عملی در حوزه مهارت ها و نظری حوزه دانش ها است، ابن سینا صناعت نظری را به عنوان رشته ای علمی مطرح و آن را به عقلی و سمعی تقسیم می‌کند 
آرضایی با بیان این که ابن سینا حکمت را به حکمت الهی، طبیعی و ریاضی تقسیم کرده است، گفت: یکی از نکات مهم کاری است که ابن سینا در آثار خودش نسبت به حکمت طبیعی و دو شاخه اصلی و فرعی کرده است، اصلی شامل اموری از جمله سماع طبیعی، معادن، نبات، زیست شناسی و علم النفس و فرعی شامل طب، کیمیا، کشاورزی و فلاحت است.
وی با اشاره به نقش حکمت طبیعی به صورت یک علم بینارشته ای در بین حکمای معاصر افزود: خوب است در این زمینه نگاهی به سنت حکمی داشته باشیم به ویژه سنت حکمی تهران و اساتید تهران که میراث داران سنت حکمی تهران هستند به این موضوع پرداخته اند.
عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق(ع) در ادامه عنوان کرد: از بین حکمای تهران می‌توان به مرحوم جلوه، مدرس زنونی، علامه شعرانی، مرحوم الهی قمشه ای، فاضل تونی و آیت الله سعادت اشاره کرد که در تهران مشعل داران حکمت بودند و این افراد توجه ویژه ای به طبیعیات داشته اند؛ از دیگر اساتید و فیلسوفان می‌توان به علامه حسن زاده آملی اشاره کرد که ایشان علاوه توجه به طبیعیات، به شاگردان خود برای پیگیری طبیعیات در علوم حکمی توصیه می‌شود.