پیام به کنگره بزرگداشت دویستمین سالگرد تولد حکیم حاج ملاهادی سبزواری‏

بسم‌‏اللَّه ‏الرّحمن ‏الرّحیم‏

خدای بزرگ را سپاس که دلهای بیدار و قدرشناس شما مردان علم را به تجلیل از شخصیت حکیمی بلند مرتبه برانگیخت که دنیای پا در گل و گرفتار امروز، به شناخت انسان هایی چون او – آزاده و سر در بلندای ملکوت – بسی نیازمند است. مدح چنان خورشید سیرتانی، جز از صاحبان چشمهای روشن و بصیرتهای نافذ نمی‏شاید، که توانسته باشند حجاب پر زرق و برق علم بی‏عمل، و فلسفه‏‌ی بی‌‏روح، و ماده‏ی بی‏معنا را دیده و ترکیب بدیع اندیشه‏ی بلند، و روان روشن، و دل خاشع، و ذوق لبریز، و تن خاکسار را در کسانی چون حکیم فرزانه‏ی قرن سیزدهم، یعنی حاجی ملا هادی سبزواری تماشا کنند.
این جمع فرهیخته بر آن است که حکیم سبزواری را بازشناسی کند. هر که برگی چند از سرگذشت آن بزرگ را خوانده باشد نیک می‏داند که در زمره‏ی کسانی چون او – عرش سیرو خاک‏نشین – کمتر کسانی چون او در دوران زندگی، شناخته شده‏اند. او را در زندگی‏اش خلق بی‏شماری شناخته و بدو دل سپرده و پرواز شکوهمندش را از منفذ تنگ چشم مادی دیده‏اند. چندین کتاب او پیش از درگذشتش به چاپ رسیده و در حوزه‏‌های حکمت و دین، دستگیر استادان و دانشجویان شده و نام درخشان او را به دور دستها برده است. و از زمان او تا امروز هزاران صفحه درباره‏ ی او و فلسفه‏اش و کتابهایش، قلم زده شده است. بازشناسی نام‏آوری چون این بلند آوازه مرد، چگونه و به چه معنی است؟
در این باب سه دیدگاه با هم و در کنار هم، سزاوار ژرف نگری است: نخست، نگاهی تازه به حکمت اوست که آمیزه‏یی از تفکر قدیم عقلانی با رشحه‏ی الهام عرفانی است. در محشر اندیشه‏های فلسفی روز که غالباً از نور معنی و پرتو توحید، بیگانه و بیخبر است، جای این فلسفه‏ی قرآنی و پایه‏های استقرار و خلل ناپذیرش، خالی است. زبانی آشنا با فرهنگ و معارف کنونی جهان، و دستی چیره در ترسیم زیبایی‏های «حکمت متعالیه» و در پشت آن، ذهنی ژرف بین و نواندیش و جامع‏نگر به کار است تا فلسفه‏ی این حکیم بزرگ را در نمایشگاه فاخرترین فرآورده‏های بشری، در جای سزاوار خود بنشاند. دوم نظری از سر عبرت به تأثیر این معرفت فلسفی، در بنای شخصیت خود فیلسوف است. اگر فلسفه، شناختی درست از هستی، برای بنای انسان راستین است، کدام تجربه از این بهتر و گویاتر؟ و سوم زدودن این گمان غلط که فلسفه‏‌ی اسلامی از قرنهای میانه‏ی هجری به خاموشی و افول تکرار گراییده است. این غفلت خسارت‏بار، که قرنها گریبانگیر مطالعه کنندگان غربی و حتی عربی بوده است، می‏تواند با جلب نظرها به حکیم سبزواری که خود یکی از شارحان و مفسّران حکمت مقایسه‏ی صدرایی و شاگرد فلاسفه‏ی بزرگ اصفهان است، دریده شود و شعاع هدایتگر هشت قرن فلسفه‏ی اسلامی – از خواجه‏ی طوسی تا حاجی سبزواری و معاصران و شاگردان او – بر فضای اندیشه‏ی فلسفی در جهان معاصر بتابد. بازشناسی حکیم سبزوار در این زمینه‏ها، متضمن ادای حق این بزرگمرد فیلسوف و عارف و زاهد و شاعری است که بزرگداشت او، شما صاحبدلان را به کنار تربت پاک او کشانیده است.

والسّلام علیکم و رحمهاللَّه – سیّد علی خامنه‏ای – اول اردیبهشت ماه سال ۱۳۷۲ – برابر با بیست‏‌ونهم شوال ۱۳۱۴