«آموزش فلسفه برای کودکان» به دنبال آموزش تفکر نقاد و خلاق است، نه تعلیم فلسفه

خبرگزاری تسنیم: پژوهشگر پژوهشگاه علوم انسانی گفت: برخی تصور می‌کنند که طرح «فلسفه برای کودکان قرار است به آنها آموزش فلسفه دهد، در حالی که این طرح مهار‌ت‌‌هایی مانند تفکر نقادانه، خلاقانه، و مسئولانه را به صورت مشارکتی طرح می‌کند.

چند سالی است که بحث کاربردی کردن فلسفه و مباحث فلسفی به صورت جدی مطرح شده و به دنبال این موضوع طرح آموزش فلسفه برای کودکان در چند پژوهشگاه و مرکز پژوهشی مورد پیگیری قرار گرفته است. خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم ماهیت آموزش فلسفه به کودکان را با روح‌الله کریمی،‌ از پژوهشگران پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به گفت‌وگو نشسته است. از جمله آثار وی می‌توان به طرح پژوهشی تدوین راهنمای آموزش اخلاق برای کودکان و نوجوانان مصوب پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تدوین ۲۴ داستان از داستان‏های کهن ادبیات فارسی با موضوعات اخلاقی- فلسفی برای استفاده در دوره‏های فلسفه برای کودکان، طرح جامع تحقیقاتی درس انشاء برای دانش‏آموزان مقطع راهنمایی با رویکرد فلسفه برای کودکان اشاره کرد.

وی در ابتدای سخنان خود در اعریف فرآیند آموزشی فلسفه برای کودک و اهداف آن گفت: فلسفه برای کودکان،‌ فرآیندی است که تلاش می‌کند یک سری مهارت‌ها را با استفاده از تجربه‌هایی که فلاسفه در طول تاریخ داشته‌اند، به کودکان انتقال دهد و مقصود از کودک در این تعریف زمان شروع به تکلم کودک تا سن هجده سالگی است. اما در مورد طرح آموزش فلسفه برای کودک باید بگویم که این طرح مهار‌ت‌هایی چون تفکر نقادانه،‌ تفکر خلاقانه،‌ تفکر مسئولانه را به صورت مشارکتی طرح می‌کند و کودک در این برنامه قادر می‌شود از گستره گفت‌وگوهای گروهی مهارت‌هایی چون شنیدن،‌ توجه به مخاطب و خود را جای دیگران گذاشتن را تمرین کند که این مباحث به صورت فرعی مترتب بر بحث فلسفه برای کودکان می‌شوند.

کریمی با بیان اینکه آموزش مکاتب فلسفی و مباحثی از این دست اصلا در شاکله فلسفه برای کودکان قرار نمی‌گیرد، تصریح کرد: برخی تصور می‌کنند که فلسفه برای کودکان قرار است به آنها آموزش فلسفه دهد؛ در واقع اشتباه آنان آن است که تصور می‌کنند فلسفه برای کودکان قرار است فلسفه را آموزش دهد و بنابراین افرادی در این میان فلسفه غرب را آموزش می‌دهند و برخی در عملکردی متقابل، به دنبال آموزش فلسفه اسلامی به کودکان می‌روند؛ در حالی که این فکر در مورد آموزش فلسفه برای کودکان اشتباه است،‌ چراکه اصلا این طرح به دنبال  آموزش فلسفه به کودکان نیست.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا می‌توان ویژگی‌های مشترکی را میان مولفه‌های فکر در فلسفه اسلامی با مبحث و طرز فکری که طرح فلسفه برای کودک به دنبال آموزش‌ آن  است،‌ یافت؟ گفت: بله ‌و در واقع در صورتی که بخواهیم اصولی فلسفی را هم آموزش دهیم، متد و نحوه ورود خاصی دارد و یک سری اصول و نحوه تفکر را بیان کنیم. مثلا در فلسفه اسلامی تفکر شهودی یا عقل شهودی که یک نوع عقل محسوب می‌شود،‌ می تواند فکر را به سمت و سوی نقادانه پیش ببرد، بنابراین از این نظر و به معنایی که اشاره کردم می‌توان از فلسفه اسلامی بهره جست، اما اگر محتوای فلسفه ملاصدرا و ابن‌سینا را به کودک یاد دهیم،‌ مشخص است که این فرآیندی محکوم به شکست است.

این محقق و پژوهشگر درباره جایگاه روان‌شناسی در بحث فلسفه برای کودک عنوان کرد: اساسا فلسفه برای کودک مبتنی بر نظریات روان‌شناسی است،‌ البته آموزش و پرورش ما بر اساس نظر پیاژه است که بر پایه نظریه او در مراحل اولیه کودکی به خصوص تا دوازده سالگی بچه‌ها نمی توانند تفکر انتزاعی داشته باشند. اما اینکه گفته می‌شود «کودکان بالفطره فیلسوفند» از ویژگی فکری و خلاق کودک حکایت می‌کند که باید رشد کند. کودک مهارت تفکر کردن را دارد، اما این مهارت قابل ارتقا است و روش های خاصی وجود دارد که تفکر خلاقانه او آشکار شود.

کریمی اضافه کرد: طرح آموزش فلسفه برای کودکان سال‌هاست که در بسیاری از کشورها اجرا شده و بسیار موفق بوده است،‌ در ایران نیز از این طرح استقبال وسیعی شد و والدین بسیاری بعد از اطلاع از ماهیت این مولفه،‌ علاقه‌مند به ارائه این طرح آموزشی به کودکان خود شدند. تصور می‌کنم با توجه به این مسئله،‌ آموزش فلسفه برای کودکان باید از حمایت‌های بیشتری در حوزه‌های مختلف از جمله کتاب و نشر برخوردار شود.