استدلال مرحوم نراقی در مورد جزء لایتجزا

استدلال مرحوم نراقی

مرحوم ملاّ احمد نراقی در حوزۀ علوم دینی کتابی دارد به نام «خزائن» که حضرت علامه حسن‌زاده (حفظه الله تعالی) آن را تصحیح کرده و تعلیقه بر آن زده و چاپ هم شده است. صاحب خزائن برای قائلین به جزء لایتجزی که تقسیم نمی‌شود استدلالی دارد که به نظر حضرت علامه قابل مناقشه است.

استدلال مرحوم نراقی این است که می‎‌گوید این‌ها که قائل به جزء لایتجزی هستند حرفشان این است که اگر کره یا دایره‌ای را روی سطح مستوی و صاف به صورت عمودی بگذاریم، این دایره یا کره در یک نقطه با این سطح تماس پیدا می‎کند که این نقطه قابل تقسیم نیست؛ چون اگر قابل تقسیم باشد باید این طرف و آن طرف داشته باشد. ما از دو طرف خط می‎کشیم به مرکز دایره که یک مثلث متساوی الساقین درست می‎‌شود و هر مثلثی هم ارتفاع دارد و ارتفاع خطی است که از رأس بر قاعده عمود می‎‌شود. ارتفاع هم که از دو ضلع (دو طرف) مثلث کوتاه‌تر است؛ زیرا وسطی ارتفاع مثلث متساوی الساقین است و ارتفاع آن از دو ساقِ دیگر کوتاه‌تر است؛ پس وسطی کوتاه‌تر است. از طرف دیگر هر سه تا شعاعِ یک دایره هستند و باید با یگدیگر مساوی باشند و این یعنی تناقض. پس از اول باید بگوییم که نقطۀ مذکور این طرف و آن طرف ندارد و اگر این طرف و آن طرف ندارد پس قابل تجزیه هم نیست و در نتیجه جزء لایتجزی درست می‎‌شود.