ضرورت نیازسنجی و اولویت بندی پژوهش بر حسب شرایط

به گزارش روابط عمومی، پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، به منظور گسترش فرهنگ «پژوهش» درجامعه و ارج نهادن به مقام شامخ «پژوهشگران»، ‪۲۵ آذر از سوی «شورای فرهنگ عمومی» کشور به نام «روز پژوهش» نامگذاری شد. وزارت «علوم، تحقیقات و فناوری» نیز از سال ‪ ۱۳۷۹چهارمین هفته آذر ماه را به نام هفته پژوهش نامگذاری کرد.

علت نامگذاری چنین روزی این است که در این روز، مردم با اهمیت پژوهش، نقش، جایگاه و تأثیر آن در اداره سازمان‌ها، اداره کشور و جامعه و بهبود وضع زندگی شهروندان آشنایی بیشتری پیدا کنند و از زاویه‌ای دیگر در جریان کارکرد مؤسسات، سازمان‌ها و مجموعه‌هایی که ماهیت وظایفشان، پژوهشی است قرار گیرند. این روز هم چنین فرصتی است تا مردم و دوستداران علم و پژوهش با یکدیگر به تعامل بپردازند و مردم بیشتر در جریان فعالیت‌های پژوهشی انجام شده در بخش‌های گوناگون کشور قرار گیرند. به همین بهانه خبرگزاری حوزه با آسیه آخوند قرقی یکی از پژوهشگران طلبه سطح ۴ تاریخ اهل بیت علیهم‌السلام و از پژوهشگران جامعه الزهرا علیهاالسلام که مقالات متعددی در مجله گذرگاه، دانشنامه و برخی از همایش‌ها و سایت‌های معتبر داشته گفتگویی داشته است که در ادامه می‌آید:

– اهمیت پژوهش در عرصه‌های مختلف دین را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

دین اسلام به عنوان یک مکتب جامع به عرصه‌های مختلف زندگی توجه داشته است. اما در مورد پژوهش‌های صورت گرفته در عرصه‌های مختلف دینی، متاسفانه از شدت و ضعف و عدم تعادل برخوردار است؛ نیازها شناسایی و اولویت بندی نشده اند. مثلا در برخی مباحث فقهی اصولی، حجم زیادی از پژوهش را شاهد هستیم اما در عرصه‌های نوین اجتماعی و اقتصادی و… با توجه به پیدایش شرایط جدید، پژوهش‌ها کم رنگ و ضعیف هستند. مشکلات متعدد که امروزه با آنها مواجه هستیم عمدتا به جهت ضعف پژوهش و نوآوری در این عرصه است.

– وضعیت پژوهش در حوزه دینی بویژه حوزه‌های علمیه را چطور ارزیابی می‌کنید؟

پژوهش در حوزه‌ها عمدتا در قالب رساله‌ها و پایان نامه‌ها صورت می‌گیرد. مسائل با رویکردکلی و غالبا غیر کاربردی مورد کاوش قرار می‌گیرند. موضوعات و محورهای پژوهش، با توجه به نیاز روز، نیازسنجی وبروز رسانی نمی شوند. گاهی مراکز علمی و پژوهشی به صورت موازی فعالیت دارند. مسأله پژوهش جمعی و کلان پروژه در حوزه‌های علمیه جدی گرفته نشده است. جامعه دینی، بلکه در رویکردی کلان جامعه بشری مطالبات به حقی از حوزه‌های علمیه و نیزدانشگاه‌ها دارند. باید به این نیازها پاسخ به هنگام داده شود. چرا بعد ازگذشت چند دهه هنوز ساختار و سیستم پژوهشی حوزه با چالش‌های فراوان مواجهه است. چرا ارائه مقالات مفید وکاربردی و راهگشا در حد مطلوب نیست؟

– نقطه ایده آل در حوزه پژوهش کجاست و چقدر از آن فاصله داریم؟

برای رسیدن به نقطه ایده آل ضروری است در ابتدا نگاهی به دستاوردهای پژوهش پیشین، چگونگی به کار بستن آنها داشته و آسیب شناسی در مورد محورهای پژوهشی داشته باشند و اینکه نیاز سنجی درسطح جزئی وکلان صورت بگیرد. درمرحله بعد الزاما سیستم پژوهش، نوین و کارآمد شود. نقاط قوت دیگران دراین زمینه رصد و به کارگرفته شود، بودجه‌های بیشتری در خدمت مراکز پژوهشی قرار گیرد. از پژوهشگران مبتکر و نوآور حمایت بیشتری شود. حوزه‌های علمیه با سایر مراکز علمی داخلی و خارجی ارتباط بیشتری برقرار و تبادل علمی صورت گیرد.

– نگاه عملی به پژوهش‌ها چقدر اهمیت دارد؟

از جمله مهم ترین چالش‌ها در پژوهش این است که متاسفانه نگاه به پژوهش نگاه عملی و کاربردی نیست. دستاورد پژوهش‌ها باید به حل شدن مشکلات جامعه کمک کرده و با ایجاد خلاقیت و نوآوری سعی در تولید علم داشته باشد. اما متاسفانه پژوهش‌ها غالبا جنبه آماری دارند. (یعنی هدف کسب عنوان و رتبه و امتیاز و منفع مالی دارند) برای همین است که متاسفانه شاهد هستیم که هر ساله خروجی دانشگاه و حوزه پایان نامه‌های متعدد و فراوان که ثمره ای به همراه ندارد.

– پژوهش‌های فعلی در حوزه علمیه چقدر کارکرد عملی را مد نظر دارد؟

جای بسی تأسف، که می‌بینیم وضعیت پژوهش‌های عملی در حوزه و حتی دانشگاه ها، مطلوب نیستند. به نظر می‌رسد باید به صورت یک دغدغه جدی و دست اول به این مساله نگریسته شود. تا مسأله محوری درپژوهش دغدغه متولیان امر قرار نگرفته؛ و فکر راهبردی برای این مسأله معین نشود؛ این وضعیت ادامه خواهد یافت.

– چه توصیه ای به طلاب جوان که هنوز وارد این عرصه نشده اند دارید؟

دو پیشنهاد دارم یکی خطاب به متولیان متعهد و اساتید محترم که از همان ابتدا بسترلازم، انگیزه و روحیه ی پژوهش را در طلاب عزیز ایجاد کرده و مسیر را برای آنها هموار کنند؛ واز همان بدو ورود آنان را با کار پژوهش در مقیاس کوچک تر آن آشنا کنند. و اما خطاب به طلاب عزیز، از همان ابتدا هدف و مسیر خود را مشخص، و هدفمند حرکت کرده و خود را توانمند به فنون عملی و فنی و باید‌ها و نباید‌های پژوهش کنند؛ تا بتوانند پژوهش‌های مثمر ثمر و نافع را به رشته تحریر درآورده؛ که علاوه برنوآوری علمی برای جامعه امروزی هم کارآمد باشد.