محمدتقی رازی

محمدتقی رازی اصفهانی، شیخ رازی یا محمدتقی ایوانکی معروف به صاحب حاشیه، سر سلسلهٔ خاندان نجفی اصفهانی است. صاحب کتاب هدایه المسترشدین است که به صاحب حاشیه نیز معروف است. در بین سال‌های (۱۱۸۷–۱۱۸۵ هـ. ق) در روستای ایوانکی از توابع گرمسار به دنیا آمد. وی سر سلسله خاندان مسجد شاهیان بوده که در حدود سال (۱۲۲۰ هـ. ق) به اصفهان آمده و آن جا را برای سکونت دائمی خود انتخاب کرده‌است.^[۱]

خانواده

وی برادر شیخ محمد حسین حائری اصفهانی معروف به صاحب فصول و داماد شیخ جعفر کاشف‌ الغطا است. وی با یکی از دختران کاشف الغطا به نام نسمه خاتون (متوفای حدود ۱۲۹۵ هـ. ق) ازدواج نموده است. آیت‌الله شیخ محمدباقر نجفی اصفهانی حاصل این ازدواج است.^[۲] فرزندان شیخ محمدباقر نجفی اصفهانی عبارتند از:

1. آقا نجفی اصفهانی (صاحب فقه امامیه و اشارات الایمانیه)
2. شیخ محمد حسین نجفی (صاحب تفسیر مجدالبیان)
3. شیخ محمد علی نجفی (معروف به ثقهالاسلام)
4. حاج آقانورالله نجفی اصفهانی (صاحب کتاب مقیم و مسافر)
5. شیخ جمال الدین نجفی
6. شیخ اسماعیل نجفی^[۳]

اساتید

• محمدباقر وحیدبهبهانی
• جعفر کاشف‌الغطا
• علامه سید محمد مهدی بحرالعلوم
• سید علی طباطبایی حائری (صاحب ریاض)
• سید محسن اعرجی کاظمی^[۴]

حوزه علمیه اصفهان

قرن سیزدهم هجری یکی از درخشان‌ترین دوره‌های علمی شهر تاریخی اصفهان است. در ربع اول این قرن یکی از چهره‌های درخشان علم و دانش و بزرگان از مجتهدان که به اصفهان مهاجرت نموده و این شهر را وطن خود قرار داده و به تأسیس حوزه علمیه پرداخته است، شیخ محمدتقی رازی نجفی اصفهانی است. تعداد شرکت کنندگان در درس شیخ محمدتقی را تا چهار صد نفر نوشته‌اند. ^[۵] که با توجه به جمعیت اصفهان در آن روز و اهل علم و حوزه موجود در آن وقت و معاصر بودن شیخ با «سید محمدباقر شفتی» که ریاست آن زمان اصفهان با او بوده، می‌توان گفت تقریباً تمام طلاب مستعد و فاضل و درس خوان اصفهان در درس وی حاضر می‌شده‌اند و اولین حوزه درس در آن زمان متعلق به او بوده‌است.^[۶] شیخ عباس قمی در مورد درس شیخ می‌نویسد:^[۷]«… در اصفهان سکنی نمود، فضلا در درس او اجتماع کردند، مجلس درسش مجمع فضلا گردید.»

شاگردان

• حاج ملا هادی سبزواری.
• شیخ فضل‌الله نوری.
• سید محمدباقر خوانساری^[۸]
• ملا احمد خوانساری.
• شیخ محمد تقی گلپایگانی.
• سید محمد صادق موسوی خوانساری چهار سوقی.
• مولی محمد تقی هروی اصفهانی حائری.
• سید محمد حسن مجتهد موسوی.
• میر سید حسن مدرس مطلق.
• حسن رضوی مشهدی.
• میرزای مجدد .(میرزای شیرازی)
• آقا حسین ورنامخواستی لنجانی اصفهانی.
• حاج ملا حسینعلی تویسرکانی
• محمد مهدی کرمانشاهی.
• حاج میرزا داود خراسانی اصفهانی.
• مولی زین العابدین گلپایگانی.
• ملا محمد صادق قمی.
• ملا عبدالجواد تونی
• ملا علی قزوینی زنجانی.
• شیخ فتح الله شاردی قزوینی.
• سید محمد صادق خاتون آبادی
• شیخ مهدی کجوری شیرازی.
• حاج میرزا هدایت الله ابرسجی شاهرودی خراسانی.
• شیخ محمد حسین اصفهانی حائری.
• میرزا عبدالعلی نحوی هرندی
• شیخ محمد طهرانی

تالیفات

• هدایهالمسترشدین فی شرح اصول معالم الدین
• تبصره الفقهاء
• رساله‌ای در عدم تفطیر توتون
• رساله‌ای در فساد شرط ضمن عقد.
• رساله صلاتیه
• رساله در حجیت مظنه
• رساله عملیه، فارسی
• رساله‌ای در بحث دوران امر بین اقل و اکثر در علم اصول^[۹]

جایگاه علمی

آنچه می‌توان به قطع و یقین گفت این است که: علامه محقق و فقیه و اصولی مدقق شیخ محمد تقی رازی نجفی اصفهانی از عالمان محقق فرقه امامیه است و در فقه و علم اصول صاحب آرا و افکار مشهوری است که اصولی‌ها و فقیهان بعد از او پیوسته پیرامون افکار و اقوال او به بحث و تحقیق پرداخته و از آن‌ها متأثر گردیده‌اند. صاحب روضات الجنات که از شاگردان شیخ است دربارهٔ او می‌نویسد:

شیخ از برترین علمای عصر خویش در فقه و اصول بود؛ بلکه نسبت به سایرین از دید و نظر بالاتری در علوم معقول و منقول برخوردار بود^[۱۰]

شاهد بر این مدعا آثار بسیار ارزشمندی است که از مرحوم شیخ باقی‌مانده است که در این میان می‌توان به کتاب «هدایهالمسترشدین» اشاره کرد. این کتاب در اصول فقه نگارش یافته و از مهم‌ترین کتاب‌های اصول بین متأخرین است و همواره مورد نظر و عنایت دانشمندان بوده‌است و احاطه و تحقیقات عمیق و افکار بلند شیخ در این کتاب به خوبی پیداست. شیخ آقا بزرگ تهرانی در این باره می‌نویسد:

… این کتاب (هدایهالمسترشدین) بر احاطه شیخ و تبحر و تحقیق ایشان در علم اصول حکایت می‌کند و همیشه آرا و نظریات شیخ مورد بحث و گفتگوی افاضل از حوزویان بوده است.^[۱۱]

درگذشت

علامه شیخ محمد تقی در روز جمعه نیمه شوال سال (۱۲۴۸ هـ. ق) در سن حدود شصت سالگی در شهر اصفهان درگذشت. شیخ عباس قمی می‌نویسد:

محمد ابراهیم کلباسی بر او نماز گذارد.^[۱۲]

در روضات الجنات، ص ۱۳۱ آمده است که سیدمحمدباقر شفتی بر جنازه او نماز خواندند. وی در تخت فولاد در بقعه وسط تکیه مادر شاهزاده به خاک سپرده شد.^[۱۳]

منابع=

1. ↑ هادی نجفی، قبیله عالمان دین، ص ۱۴.
2. ↑ رجال اصفهان در علم و عرفان و ادب و هنر، دکتر سید محمد باقر کتابی ج۱، ص ۹۶، ۱۳۷۵
3. ↑ رحیم قاسمی، گلشن اهل سلوک، ۱۳۸۵، ص۶۶
4. ↑ مصلح الدین مهدوی، دانشمندان و بزرگان اصفهان، جلد اول، ۱۳۸۴، ص ۴۰۹
5. ↑ طبقات اعلام الشیعه (الکرام البرره) ج۱، ص ۲۱۵ به نقل از تکمله أمل الآمل. اگر چه سید محمدباقر خوانساری که خود از شاگردان بنام شیخ بوده می‌نویسد: مجلس درسش مشحون از علما و فقها بود و بالغ بر سیصد نفر از علماء در مجلس درسش حضور می‌یافتند.
6. ↑ سید محمدباقر خوانساری، روضات الجنات ج۲، ص۱۲۴.
7. ↑ شیخ عباس قمی، فوائد الرضویه، ج۲، ص ۴۳۵.
8. ↑ رحیم قاسمی، گلشن اهل سلوک، ۱۳۸۵، صفحات ۴۹ الی ۵۸
9. ↑ هادی نجفی، قبیله عالمان دین، ص۲۵
10. ↑ محمد باقر چهارسوقی، روضات الجنات، ج۲، ص ۱۳۱.
11. ↑ آقا بزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه، (الکرام البرر)، ج۱، ص ۲۱۵.
12. ↑ شیخ عباس قمی، فوائد الرضویه، ص ۴۳۵
13. ↑ سیدمصلح الدین مهدوی، دانشمندان و بزرگان اصفهان، جلد اول، ۱۳۸۴، ص ۴۱۰