محمدصالح کمیلی خراسانی

حمّدصالح کمیلی خراسانی (زادهٔ ۱۳۲۰، سامرا) معروف به شیخ عارف و آیت اللّه کمیلی فقیه معاصر است که به تدریس، تألیف و تربیت عرفانی و سلوکی علاقمندان به عرفان مشغول می‌باشد. درس اخلاق عرفانی بر کتاب قوت القلوب تألیف ابوطالب مکّی در مسجد عبدالله جوادی آملی واقف در قم، و درس خارج فقه از کتاب جواهر الکلام تألیف محمدحسن نجفی، توسط او برگزار می‌شود.[۱] وی از شاگردان سید هاشم حداد که علامه طهرانی در کتاب روح مجرد از

حمّدصالح کمیلی خراسانی (زادهٔ ۱۳۲۰، سامرا) معروف به شیخ عارف و آیت اللّه کمیلی فقیه معاصر است که به تدریس، تألیف و تربیت عرفانی و سلوکی علاقمندان به عرفان مشغول می‌باشد. درس اخلاق عرفانی بر کتاب قوت القلوب تألیف ابوطالب مکّی در مسجد عبدالله جوادی آملی واقف در قم، و درس خارج فقه از کتاب جواهر الکلام تألیف محمدحسن نجفی، توسط او برگزار می‌شود.^[۱]

وی از شاگردان سید هاشم حداد که علامه طهرانی در کتاب روح مجرد از او اینگونه نامبرده است: «امّا از ارادتمندان ایشان -مرحوم حداد- در عراق عبارت بودند از حجّه الاسلام حاج شیخ صالح کمیلی.»^[۲]

عبدالقائم شوشتری از عرفای معاصر دربارهٔ وی اظهار داشته: «اکنون در دنیا، به تعداد انگشتان دست، همچون آیت اللّه کمیلی نداریم.» و در جای دیگری ابراز داشته‌است: «آیت الله کمیلی اسفار اربعه را گذرانده‌است.»^[۳]

زندگی‌نامه

کمیلی در ۱۳۲۰ (۱۳۶۰ قمری) در سامرا، عراق به دنیا آمده و پس از پرورش و خواندن اولیات به تحصیل علوم دینیه پرداخته و بعد از خواندن سطوح در سامره و نجف و استفاده از علمای بزرگ نجف، از طرف سید محسن حکیم به منطقهٔ بعلبک لبنان اعزام شده و چندین سال در آن سامان رهبری عده‌ای از شیعیان آنجا را داشته و خدماتی از قبیل تبلیغ احکام و تعلیم قرآن و ترویج مذهب شیعه و همکاری با زعیم شیعیان لبنان سید موسی صدر نموده و فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی خود را در لبنان و هفت کشور دیگر ادامه داد، تا در سال ۱۳۹۶ قمری که به قم آمده و به ادامهٔ تحصیل و خدمات دینی اشتغال دارد.^[۴]

در سن پنج سالگی خواندن و نوشتن را نزد پدرش آغاز کرد و در سن ده سالگی رسماً نزد پدرش در سامرا دروس طلبگی را شروع کرد و در مدرسه علمیه میرزای شیرازی مشغول به تحصیل شد. کمیلی در سن پانزده سالگی جهت ادامه تحصیلات حوزوی به نجف رفت.^[۵] پس از آن یک سال به ایران مسافرت کرده و بعد مجدداً به نجف برگشت و به ادامه تحصیل مشغول شد.

وی دربارهٔ ارتباط با موسی صدر می‌گوید: «از همان ابتدا، ارتباط تنگاتنگ را با مجلس شیعه اعلی در بیروت به رهبری سید موسی صدر آغاز کردیم. سید موسی صدر به شخص بنده عنایت ویژه‌ای داشت. به محل تبلیغ ما آمدند و آنجا سخنرانی فرمودند و گاهی همراه خانواده به منزل ایشان می‌رفتیم و یک مجوز هم از مجلس برای رفتن به تدریس در مدارس دولتی گرفتیم، که در آن کلاس‌ها بعضاً مسیحیان هم بودند. سید موسی صدر یک شخصیت پرکار بود و هیچ وقت آرام نمی‌نشست. با ماشین خود اغلب مناطق و روستاهای شیعه را در جنوب و شمال رفته و برای آنها مسجد و حسینیه ساخته بود و کمک‌های مالی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی فراوان می‌کرد. خود بنده را برای چند نقطه از لبنان به مأموریت فرستاد؛ مثلاً قریه صریفا و میفدون در جنوب کشور و قریه بین‌النهرین در منطقهٔ طرابلس و بسیاری از مناطق دیگر.»^[۶]

مسئولیت‌ها

برخی مسئولیت‌های کمیلی از زمان انقلاب اسلامی ایران تا کنون عبارتند از نمایندگی مراجع وقت در قم و همکاری با سید موسی صدر و مجلس اسلامی شیعیان در بیروت، از جمله در قالب مسئولیت عقیدتی و فرهنگی مذهبی در چندین منطقه، تبلیغ و اقامت در کشورهای سوریه، پاکستان، مصر، کویت، عراق و لبنان، و تبلیغ و اقامت در شهرهای نظرآباد کرج، شهرکرد، اصفهان، سراوان، زاهدان و نیز یوسف آباد و یافت آباد تهران.

تدریس

کمیلی در حوزه‌های نجف، سامرا، مشهد، ایلام، خوانسار، و نیز در شهر تهران در حوزه‌های شهرک ولیعصر، حوزه خواهران حضرت خدیجه و زینبیه و شاه آبادی و حضرت حجت و امام حسین تدریس نموده‌ است. درس اخلاق عرفانی بر کتاب قوت القلوب تألیف ابوطالب مکّی در مسجد عبدالله جوادی آملی واقف در قم، و درس خارج فقه از کتاب جواهر الکلام تألیف محمدحسن نجفی، توسط ایشان برگزار می‌شود.^[۱]

استادان

استادان در نجف

میرزا علی غروی تبریزی
مجتبی لنکرانی
ابولقاسم داوری اصفهانی
سید نصراللّه مستنبط
سید روح‌الله خمینی
سید محمود حسینی شاهرودی
سید ابوالقاسم خویی
سید محسن حکیم

استادان پس از مراجعه به ایران

پس از مراجعت به ایران، در درس علما و مراجع در قم هم شرکت کرد و از آنها بهره برد؛

استادان دانشکده عالی قضایی در دانشگاه قم

برخی از استادان وی در سال ۱۳۵۹ ه‍.ش در دانشکده دوره قضا عبارت بودند از:

استادان فلسفه، اخلاق و عرفان

تاثیرپذیری از سید هاشم حداد

کمیلی دربارهٔ آشنایی با استاد خود سید هاشم حداد می‌گوید:

«زمانی که وارد حوزه علمیه سامره شدم در سن نوجوانی بودم و از حوزه سامره به نجف آمدم و مشغول دروس حوزوی شدیم، صبح‌های پنجشنبه به منزل شیخ عباس قوچانی می‌رفتیم و ایشان یک روضه خصوصی داشتند و چون می‌دانستم ایشان وصی قاضی است لذا به جلسات ایشان می‌رفتم و خدمت ایشان می‌رسیدیم و از توصیه‌ها و کلمات اخلاقی ایشان استفاده می‌کردم تا اینکه ایشان فرمودند: در کربلا سیدی است به خدمت ایشان هم برس و ما هم به توصیه ایشان به کربلا رفتیم و از همان نگاه اول مجذوب ایشان شدم. مرحوم استاد خودش را با جنبه‌های عرفانی مؤثر نشان داد و ما هم مجذوب ایشان شدیم و فهمیدیم ایشان استاد کاملی است و می‌تواند دستگیری کند و ما هم راه را با ایشان ادامه دادیم و شناخت ما از همان جذبه‌های معنوی و نگاه‌های تربیتی ایشان بود.»^[۷]

«ما هرچه داریم، از مرحوم حداد داریم و من در این راه استاد دیگری نمی‌شناسم و تا حالا هم ندیده‌ام. واقعاً ما دلدادهٔ ایشان بودیم و هستیم. ایشان نیاز به تعریف نداشت تا دیگران بخواهند تعریف کنند، بلکه خود ایشان معرّف خودشان بود. در همان اولین ملاقات، تصرفی ملکوتی و روحی در این جانب کرد و مرا به حضور پذیرفت. من استاد خود را با تصرف روحانی و نورانی خود شناختم، نه به توصیف دیگران، و در جذب روحی و باطنی ایشان مکرراً قرار می‌گرفتم و در این تصرفات معنوی و باطنی، توحید مطلق را در خود احساس می‌کردم و تمام جهان و اشیاء را ذوب شده در او می‌دیدم و روح من مانند یک پرندهٔ سبکبال بود که در آسمان‌ها پرواز می‌کند.»^[۸]

وی از سن ۲۰ سالگی به مدت ۲۴ سال در عرفان عملی از عارف مشهور سید هاشم حداد بهره برد و اسفار اربعه را در خدمت این استاد طی کرد، و در زمان حیات استاد خود اجازهٔ تربیت شاگرد داشت.^[۹]

کمیلی دربارهٔ مدت کسب فیض و طی منازل عرفان از محضر استاد خود می‌گوید:

«بنده حدود ۲۴ سال شاگرد آقا و مولایم مرحوم مغفور، نشانهٔ حق، شاخص هدایتگر، فانی فی الله حاج سید هاشم حداد بودم. از ایشان مطالب و مسائل متنوعی که در امر سلوک الی الله بود، را کسب کردم.^[۱۰]»

پس از سالها استفاده از عارف شهیر سید هاشم حداد، روزی حداد به وی بعنوان بشارت گفت: «بشارت باد به شما که از عالم نفس رها شدی»^[۱۱]

و در مرحله دیگری گفته؛ «شما (کمیلی) در سیروسلوک به جایی رسیده‌اید که می‌توانید به رأی و نظر خودتان عمل کنید.»^[۱۱]

تالیفات

المطالب السلوکیه (عربی، چاپ دارالمحجه البیضاء بیروت) ۱۴ جلد
ترجمه المطالب السلوکیه (انتشارات آرام دل تهران)
کشکول العارفین (عربی)
اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی
مشکات دل (انتشارات بین الملل)
حیات دل
مفاتیح السلوک
کشکول المطالب (فارسی)
زندگی‌نامه حاتم تائی
تقریرات دروس خارج امام خمینی – آیت اللّه خویی – آیت اللّه میرزا باقر زنجانی – آیت اللّه گلپایگانی

۱۱. صد منزل دل در ۳ جلد(شرح منازل السائرین خواجه عبدالله)

و تألیفات دست‌نوشتهٔ مختلف دیگر در عرفان و فقه و اصول و…