محمدعلی شاه‌آبادی

اطلاعات فردی لقب: شاه‌آبادی تاریخ تولد: ‏۱۲۵۴ش زادگاه: اصفهان تاریخ وفات: ۳ آذر ۱۳۲۸ش محل دفن: حرم عبدالعظیم شهر وفات: تهران اطلاعات علمی استادان: میرزا هاشم خوانساری•آخوند خراسانی•محمد تقی شیرازی محل تحصیل: اصفهان • نجف • سامرا • قم تألیفات: شذرات المعارف سایر: استاد اخلاق فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی سیاسی: تحصن در حرم عبدالعظیم حسنی اجتماعی: تشکیل هیئت مذهبی محمدعلی بیدآبادی مشهور به شاه‌آبادی (۱۲۵۴-۱۳۲۸ش) فیلسوف، عارف و فقیه شیعی. وی

اطلاعات فردی

لقب:	شاه‌آبادی
تاریخ تولد:	‏۱۲۵۴ش
زادگاه:	اصفهان
تاریخ وفات:	۳ آذر ۱۳۲۸ش
محل دفن:	حرم عبدالعظیم
شهر وفات:	تهران
اطلاعات علمی
استادان:	میرزا هاشم خوانساری•آخوند خراسانی•محمد تقی شیرازی
محل تحصیل:	اصفهان • نجف • سامرا • قم
تألیفات:	شذرات المعارف
سایر:	استاد اخلاق
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسی:	تحصن در حرم عبدالعظیم حسنی
اجتماعی:	تشکیل هیئت مذهبی

محمدعلی بیدآبادی مشهور به شاه‌آبادی (۱۲۵۴-۱۳۲۸ش) فیلسوف، عارف و فقیه شیعی. وی از اساتید اخلاق و عرفان در حوزه علمیه قم و تهران بود. مشهورترین شاگرد وی امام خمینی است. وی در اعتراض به حرکت‌های رضاخان ۱۵ ماه در حرم عبدالعظیم حسنی تحصن کرد. مدفن او در حرم حضرت عبدالعظیم قرار دارد.

محتویات

زندگی و تحصیلات

محمد علی بیدآبادی در سال ۱۲۵۴ش در محله حسین آباد اصفهان متولد شد. پدرش میرزا محمد جواد بیدآبادی یکی از علمای آن منطقه بود. مقدمات علوم را نزد پدر آموخته و در کلاس درس برادر بزرگترش (شیخ احمد مجتهد) حاضر شد. در ده سالگی در درس آیه الله میرزا هاشم خوانساری شرکت کرد و درس ریاضیات را از میرزا عبدالرزاق بغایری آموخت.^[۱]

مهدی شاه‌آبادی از شهدای جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، فرزند او است.^[۲]

تبعید به تهران

در سال ۱۳۰۴ق ناصرالدین شاه قاجار، آیه الله بیدآبادی را به همراه دو فرزندش محمدعلی و علی‌ محمد به تهران تبعید کرد. وی در تهران در درس میرزا حسن آشتیانی شرکت نمود و به جلسه درس فلسفه ابوالحسن جلوه راه یافت. در هیجده سالگی به اجتهاد رسید. وی حدود شانزده سال در تهران اقامت کرد و در این مدت علاوه بر تحصیل به تدریس مشغول شد.^[۳]

هجرت به نجف و سامرا

در سال ۱۳۲۰ق میرزا محمدعلی به قصد عزیمت به نجف اشرف و حضور در درس آخوند خراسانی ابتدا به اصفهان رفت و پس از دو سال اقامت در آنجا راهی نجف شد. اقامت او در نجف هفت سال طول کشید و طی آن توانست در دو دوره کامل درس خارج اصول آخوند شرکت کند که نتیجه آن یک دوره شرح بر کتاب کفایه الاصول است که به قلم وی نگارش یافته است. در نجف در درس آیه الله شیخ فتح الله شریعت (شیخ الشریعه) و آیه الله میرزا محمد حسن خلیلی شرکت کرد.
پس از درگذشت آخوند خراسانی، شاه‌آبادی به سامرا رفت تا از درس محمدتقی شیرازی استفاده کند. وی یکی از شش نفری بود که از میرزای شیرازی گواهی اجتهاد دریافت کرد. چنانکه شیخ الشریعه اصفهانی، سید اسماعیل صدر، شربیانی، میرزا خلیل تهرانی هم به شاه‌آبادی گواهی اجتهاد داده بودند.^[۴]

بازگشت به ایران

شاه‌آبادی بعد از هشت سال اقامت در عراق به درخواست مادرش به ایران بازگشت. چون مردم تهران از ورود آیت الله شاه‌آبادی به ایران مطلع شدند از وی خواستند که به تهران بیاید، وی پذیرفت و چون منزل ایشان در خیابان شاه آباد (جمهوری اسلامی کنونی) بود به «شاه آبادی» معروف شد. وی نخست در منزل اقامه جماعت و سخنرانی کرد و بعد به سبب کمبود جا به مسجد سراج الملک رفت. او از سال ۱۳۳۰ق تا ۱۳۴۷ق در تهران اقامت داشت.^[۵]

تدریس در قم

شیخ عبدالکریم حائری مؤسس حوزه علمیه قم، از شاه‌آبادی برای تدریس در حوزه قم که در آن زمان حوزه‌ای نوپا بود، دعوت کرد و او نیز در سال ۱۳۴۷ق، برای تربیت طلاب حوزه علمیه قم وارد این شهر شد و به مدت هفت سال در آنجا ساکن شد. وی در قم دروس اخلاق ، فلسفه و فقه تدریس کرد.^[۶] امام خمینی، سید رضا بهاءالدینی، سید شهاب الدین مرعشی نجفی، میرزا هاشم آملی، محمد ثقفی تهرانی و سیدمصطفی صفایی خوانساری از جمله شاگردان او بودند.^[۷]

آثار

شذرات المعارف؛ نام دیگر این کتاب حرام الاسلام است به زبان فارسی و چند بار نیز به چاپ رسیده است.
رساله‌ای در نبوت خاصه؛ این چهار کتاب تاکنون چاپ نشده‌اند
الایمان و الرجعه؛ این کتاب ردی است بر کتاب (اسلام و رجعت).
الانسان و الفطره؛ این هر سه عربی و به چاپ رسیده است.
مفتاح السعاده فی احکام العباده؛ فارسی است و به چاپ رسیده است.
رشحات المعارف؛ بخشی از درسهای عرفانی ایشان است.
حاشیه کفایه آخوند خراسانی.
(منازل السالکین) در عرفان.
القرآن و العتره.
رساله العقل و الجهل.^[۸]

فعالیت‌های فرهنگی-سیاسی

آیت الله شاه‌آبادی در اواخر دوره قاجار و اوائل دوره پهلوی ساکن تهران شد. وی در آغاز اقامت، برای اتحاد علمای مرکز (تهران) تلاش نمود که ناموفق بود.^[۹] وی از علما برای مبارزه با حرکت‌های رضاشاه درخواست تحصن در حرم عبدالعظیم را نمود. دو نفر از علما با او همراهی کردند و ۱۵ ماه در حرم عبدالعظیم دست به تحصن زد. او در دو ماه محرم و صفر هر روز به منبر رفته بر علیه رضاشاه سخنرانی کرد. جمله معروف ایشان بر منابر در روزهای تحصن اینگونه بود: رضاخان، دست‌نشاندۀ انگلیس است و هدفش اعدام قرآن و اسلام است. اگر با منِ روحانی مبارزه می‌کند، نه به خاطر خودِ من است، بلکه به این دلیل است که من مبلغ قرآنم. به دنیا اعلام می‌کنم که اگر حرکت نکنید، این خبیث اسلام را از بین می‌برد.

این تحصن پس از نزدیک به ۱۵ ماه با اصرار برخی از علما خصوصاً سید حسن مدرس و حاج شیخ عبدالنبی شکسته شد و وی به تهران بازگشت امّا به خاطر فساد زیاد در شهر تهران به اعتراض از تهران به قم مهاجرت نمود (در ۱۳۰۷ش) و هفت سال در قم به تدریس فقه، اصول، فلسفه، عرفان و اخلاق مشغول شد.
در ۱۳۱۴ش (۱۳۵۴ق) به دلیل درخواست مردم تهران و بیماری فرزندش، به تهران بازگشت و در مسجد امین الدوله به امامت جماعت و وعظ و خطابه و تدریس مشغول شد. پس از ۲ سال نماز جماعت، تدریس و سخنرانی خود را به یکی از شبستان‌های مسجد جامع تهران منتقل کرد.^[۱۰]

مخالفت‌ها با رضا شاه

هنگامی که رضاشاه پوشیدن لباس روحانیت را ممنوع اعلام کرد، شاه آبادی هفت پسرش را ملبس به لباس روحانیت کرد. و زمانی که حکومت پهلوی مساجد و منابر را تعطیل و ممنوع اعلام نمود، او هرگز مسجد و منبر را ترک نکرد.^[۱۱]

فعالیت‌های اجتماعی

از فعالیت‌های اجتماعی محمدعلی شاه‌آبادی، تشکیل هیئت مذهبی سیار بود. رساله «شذرات المعارف» یا «مرام الاسلام» او برای همین هیئت‌هاست. وی برای محصلین و والدینشان جلسات مخفی در منزلش ترتیب داد و در کنار این جلسات برای مبارزه با رباخواری، شرکت مخمس و قرض الحسنه را به صورت سهام افراد ایجاد کرد.^[۱۲]

درگذشت

آیت الله شاه‌آبادی پنج شنبه، ۳ آذر ۱۳۲۸ش، (۳ صفر ۱۳۶۹ قمری) درگذشت. به دستور حکومت، جنازه باید از مسیر مسجد جامع تا مسجد امام و بازار توسط علما تشییع می‌گردید و باقی راه تا حرم حضرت عبدالعظیم با ماشین حمل می‌شد. ولی جمعه ۴ آذر به دلیل ازدحام جمعیت پیکر او تا حرم حضرت عبدالعظیم توسط مردم تشییع و در مقبره ابوالفتوح رازی (صاحب روح الجنان) به خاک سپرده شد.^[۱۳]