مقدس اردبیلی

احمد بن محمد اردبیلی نجفی، معروف به «مقدس» یا «مقدس اردبیلی» و «محقق اردبیلی» از علما و فقهای شیعه امامیه در قرن دهم هجری در محلهٔ نیار که نزدیک و چسبیده به شهر اردبیل می‌باشد به دنیا آمد. تاریخ دقیق ولادت او معلوم نیست.وی از شاگردان علامه جلال‌الدین دوانی بود.

تحصیل

فراگیری علوم دینی را از دوران کودکی آغاز کرد. پس از گذراندن دروس مقدماتی، به نجف رفت و علوم نقلی و فقه را از سید علی صائغ فرا گرفت. پس از مدتی، به شیراز مهاجرت کرد و نزد جمال‌الدین محمود به تحصیل علوم عقلی مشغول گردید. وی در زهد و تقوا به درجه‌ای رسید که به «مقدس» شهرت یافت و در تحقیق و ژرف‌نگری علمی به اندازه‌ای تبحر داشت که به «محقق» معروف شد.

شاگردان

• شیخ حسن^[۱]
• سید محمد^[۲]
• میر فیض الله عبدالقاهر حسینی تفرشی^[۳]
• میرعلام تفرشی^[۳]
• ظهیرالدین علی فمی تفرشی^[۴]
• عنایت الله کوهپایه‌ای
• ملا عبدالله شوشتری

تألیفات

• استیناس المعنویه^[۵]
• بحرالمناقب
• حاشیه بر شرح تجرید
• حدیقه الشیعه (در انتساب این کتاب به محقق تردیدهایی وجود دارد)^[۶]
• رساله خراجیه
• زبده البیان فی آیات الاحکام
• مقاله فی الامر بالشی^[۷]
• مناسک حج (فارسی)
• اثبات واجب و اصول الدین (به زبان فارسی)
• مجمع الفایده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان^[۸]

در دربار صفوی

وی از جمله عالمانی است که در پرتو رابطه با دربار صفوی در گسترش تشیع و حل مشکلات شیعیان تلاش‌های فراوانی را به ثمر نشاند. هر چند که او به در خواست شاه عباس صفوی برای ترک نجف و مهاجرت به ایران پاسخ منفی داد، برای مصالح تشیع و شیعیان همواره به دربار صفوی تذکراتی می‌داد که تاریخ برخی از آن وقایع را نقل کرده‌است.^[۹]

در گفتار دیگران

سید مصطفی تفرشی از معاصران او می‌نویسد:

«امرش در جلالت و اطمینان و امانت مشهورتر از آن است که ذکر شود و بالاتر از آن است که عبارتی بتواند آن را وصف کند. او متکلمی فقیه و عظیم‌الشأن و جلیل‌القدر و بلند منزلت و با ورع‌ترین شخص زمانش و عابدترین و با تقواترین آنها بود.»^[۱۰]

شیخ حر عاملی می‌نویسد:

«احمد بن محمد اردبیلی عالمی فاضل، محققی عابد، مورد اطمینان و پارسا، عظیم‌الشأن و جلیل‌القدر و معاصر شیخ بهایی بود».^[۱۱]

وفات

اردبیلی در رجب سال ۹۹۳ در نجف درگذشت و در کنار حرم علی بن ابیطالب به خاک سپرده شد.

پانویس

1. ↑ فرزند شهید ثانی (مؤلف کتابهای معالم الاصول والمنتقی).
2. ↑ نوه دختری شهید ثانی، معروف به صاحب مدارک.
3. ↑ ^{پرش به بالا به:۳٫۰ ۳٫۱} جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم. گلشن ابرار. ج ۱، چ ۳، نشر معروف، قم: ۱۳۸۵
4. ↑ کتاب نصره الحق نوشته ظهیرالدین علی فمی تفرشی و گودرز رشتیانی آن را پژوهش و بازنویسی نموده است
5. ↑ در علم کلام.
6. ↑ «نادرستی انتساب (حدیقه الشّیعه) به مقدس اردبیلی». hawzah.net. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۲-۱۲.
7. ↑ در علم اصول.
8. ↑ این کتاب یکی از مشهورترین دائرهالمعارف‌های فقه استدلالی و یکی از مصادر و منابع گران‌سنگ فقه جعفری است. محقق این کتاب را به مثابه شرحی بر کتاب ارشاد علامه حلی نوشته، ولی خود کتابی بسیار مفصل و عمیق است که با دقت و کنکاشی عظیم به تحلیل و بررسی مباحث فقهی پرداخته است.
9. ↑ فوائد الرضویه، شیخ عباس قمی، ص ۲۵. با ترک اردبیل و سکونت در نجف موجب احیای و رونق دوباره حوزه علمیه نجف شد.
10. ↑ نقد الرجال، سید مصطفی تفرشی، ص ۲۹.
11. ↑ امل الآمل، قسم دوم، ص ۲۳.

منابع

• جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم. گلشن ابرار. ج ۱، چ ۳، نشر معروف، قم: ۱۳۸۵.