میرزامهدی آشتیانی

میرزامهدی آشتیانی (۱۳۰۶-۱۳۷۲ق/۱۸۸۸-۱۹۵۲م)، حکیم، عارف و دانشمند شیعه قرن چهاردهم هجری قمری و از شاگردان سیدالحکماء آقامیر شیرازی، میرزا محمدحسین نائینی، سید ابوالحسن اصفهانی، آخوند خراسانی و شیخ فضل الله نوری بود. از ویژگی‌های آشتیانی سفرهای وی به کشور‌ها و شهرهای مختلف دنیاست. او دارای تألیفات مختلفی در حکمت و فلسفه، اصول و عرفان است

میرزامهدی آشتیانی (۱۳۰۶-۱۳۷۲ق/۱۸۸۸-۱۹۵۲م)، حکیم، عارف و دانشمند شیعه قرن چهاردهم هجری قمری و از شاگردان سیدالحکماء آقامیر شیرازی، میرزا محمدحسین نائینی، سید ابوالحسن اصفهانی، آخوند خراسانی و شیخ فضل الله نوری بود.

از ویژگی‌های آشتیانی سفرهای وی به کشور‌ها و شهرهای مختلف دنیاست. او دارای تألیفات مختلفی در حکمت و فلسفه، اصول و عرفان است که غالب آن‌ها حاشیه و شرح آثار دیگران است.

تولد، نسب و درگذشت

میرزامهدی به سال ۱۳۰۶ق در تهران زاده شد. پدر او میرزاجعفر برادرزاده و داماد میرزا محمدحسن آشتیانی ملقب به «میرزاکوچک»، از عالمان تهران بود.

میرزا مهدی در ۶۶ سالگی درگذشت و در قم در رواق بالاسر حرم حضرت معصومه به خاک سپرده شد.

تحصیلات

میرزامهدی دوران کودکی و نوجوانی را در تهران گذراند. پس از فراگیری قرآن و مقدمات علوم، برای آموختن علوم رایج زمان، در درس استادان مشهور تهران شرکت کرد. ادبیات، اصول و فقه را در حد سطح، نزد پدر و سپس در حوزه درس آقاشیخ حسن طالقانی و آخوندملا عبدالرسول فراگرفت. خارج فقه و اصول را نزد شیخ فضل‌الله نوری و آقا سید عبدالکریم مدرّس مدرسه مروی تهران و دیگر عالمان بنام تهران، آموخت.

مبانی ریاضیات را در مکتب شیخ عبدالحسین سیبویه، میرزا غفّاریان نجم الدّوله، میرزا جهانبخش منجم بروجردی و آقاشیخ محمدحسین ریاضی تعلیم دید.

فلسفه مشّاء را نزد میرزا حسن کرمانشاهی و حکمت اشراق و عرفان را نزد آقا میرزا هاشم اشکوری و حکمت متعالیه را نزد سیدالحکما آقامیر شیرازی، فراگرفت.

طب قدیم را نزد میرزا محمدحسین و میرزا ابوالقاسم نائینی و طبّ جدید را به وسیله میرزا علی اکبرخان ناظم الاطباء و میرزا ابوالحسن خان رئیس الاطباء آموزش دید.^[۱]

سفر به عتبات

آشتیانی در ۱۳۲۷ق/۱۹۰۹م برای ادامه تحصیلات عالی عازم عتبات شد و در نجف در درس آخوند ملامحمدکاظم خراسانی شرکت کرد، ولی به علت بیماری پس از یک سال اقامت به ایران بازگشت. در سال ۱۳۲۹ق/۱۹۱۱م بار دیگر به عتبات سفر کرد و در درس سید محمدکاظم یزدی شرکت جست. پس از اقامت کوتاهی باز به ایران برگشت و برای سومینبار عازم عتبات گردید و در این سفر در درس مشایخ دیگر مانند سید محمد فیروزآبادی، میرزا محمدحسین نائینی، آقا ضیاء الدین عراقی و سید ابوالحسن اصفهانی حاضر شد.^[۲]

اجتهاد

مرقد میرزا مهدی آشتیانی در حرم حضرت معصومه

با اینکه وی در مجموع، مدت کوتاهی در درس عالمان نجف حضور یافت، اما به دلیل مهارت علمی و دانشی که طی سال‌ها اندوخته بود، به گفته خودش، از همه استادان یاد شده به دریافت اجازه روایت و اجتهاد نایل آمد.^[۳]

تدریس

آشتیانی در مدت اقامت در عتبات، در کنار تحصیل، به تعلیم و تدریس علوم عقلی و نقلی پرداخت. وی بازگشت به ایران را برماندن در عتبات ترجیح داد. مدتی در قم و اصفهان و مشهد ساکن شد و به تدریس پرداخت و سرانجام به زادگاهش تهران برگشت و برای همیشه در این شهر ماندگار گشت و به تدریس پرداخت و حوزه درسی وسیعی را به ویژه در حکمت و عرفان، پدید آورد.

سیر و سفر

از ویژگی‌های او این بود که در محدوده جغرافیایی ایران و عراق و نیز در دایره کتاب و مدرسه ماندگار نشد و به سیر و سیاحت نیز پرداخت و از این رهگذر تجربه‌های فراوان به دست آورد.

وی پیش از سفر اول به نجف به بخارا رفت و یک سال در آنجا ماند و ضمن آشنایی با مردم و عالمان آن دیار، به تدریس پرداخت و دوبار به مصر سفر کرد. هندوستان و نیز بسیاری از کشورهای اروپا مانند فرانسه، ایتالیا، بلژیک و انگلستان را دید و در این جهانگردی با متفکران و فیلسوفان آن کشور‌ها آشنا شد و بحث‌ها و برخوردهای علمی وفکری داشت.^[۴]