نشست علمی «ارزیابی انتقادی امکان هوش مصنوعی قوی با توجه به مبنای جسمانیه الحدوث بودن نفس انسانی»

به گزارش خبرگزاری حکمت و معرفت؛ حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد قاضوی؛ استاد و پژوهشگر فلسفه اسلامی در نشست علمی «ارزیابی انتقادی امکان هوش مصنوعی قوی با توجه به مبنای جسمانیه الحدوث بودن نفس انسانی» که از سوی مجمع عالی حکمت اسلامی برگزار شد با اشاره به اهمیت هوش مصنوعی قوی، گفت: برخی ممکن است بگویند مبنای این بحث خیلی روشن است زیرا کسانی معتقد به هوش مصنوعی قوی هستند که رویکرد مادی دارند و ما هم که رویکرد مادی نداریم آن را قبول نداریم ولی این راحت‌کردن کار است زیرا هوش مصنوعی قوی مانند نظریه تکامل است البته تکامل با اینکه فرضیه است ولی تقبل به قبول شده است و در فضاهای دانشگاهی روی آن کار می‌شود.

وی با بیان اینکه هوش مصنوعی قوی اگر بررسی انتقادی نشود گرفتار چالش و شبهات زیادی نه در تنها در مجمع علمی بلکه بین مردم هم خواهیم شد، تصریح کرد: اگر هوش مصنوعی قوی ساخته شود در این صورت چالش‌های فلسفی کلامی و الهیاتی در سطح جامعه ایجاد خواهد شد و آموزه‌های دینی را درگیر خواهد کرد. نکته دیگر هم اشاره به پیشنیه این بحث است زیرا نظریه هوش مصنوعی در کتب فلسفه ذهن مورد بحث قرار گرفته است.

باید تکلیف داشته‌های فلسفی کلامی خودمان را با نظریه هوش مصنوعی مشخص کنیم

قاضوی اضافه کرد: محققان هوش مصنوعی در غرب مباحث علم و نفس فلسفی را چنان چه ما بحث می‌کنیم قبول ندارند و اگر بخواهیم با روشی با آنان سخن بگوییم باید از روش خود آنان وارد شویم البته اهمیت بحث باز به نظریه تکامل برمی‌گردد یعنی یکبار برای همیشه باید تکلیف داشته‌های فلسفی کلامی خودمان را با نظریه هوش مصنوعی مشخص کنیم یعنی روشن کنیم که آیا نگاه علم و نفس فلسفی این نظریه را می‌پذیرد و چه نسبتی با آن دارد؟

استاد فلسفه حوزه علیمه با بیان اینکه هوش مصنوعی قوی به معنای ساخت ماشین‌های متفکر است و نظریه هوش مصنوعی قوی به دنبال شبیه‌سازی انسان طبیعی به صورت مصنوعی است، گفت: محققان هوش مصنوعی مدعی هستند که می‌توان ضعیت یک ماده را در ماده دیگر شبیه‌سازی کرد یعنی آنان بر آن  هستند که خواص یک ماده، قابل بازیابی و الگوسازی به وسیله ماده دیگری است که با ماده نخست شباهت داشته باشد.

وی افزود: اگر بخواهیم ببینیم که ساخت هوش مصنوعی قوی براساس علم النفس فلسفی امکان دارد یا خیر باید چند موضوع مورد بحث قرار بگیرد؛ اول جسمانیه الحدوث بودن نفس انسانی؛ نفس انسان ۳ مرتبه نباتی، حیوانی و انسانی دارد و نفس به خاطر حرکت دائمی از مرحله جسمانیت به تجرد برزخی و عقلی منتهی می‌شود. بحث ما در این است که آیا از بخش نباتی می‌توان ظرفیتی برای هوش مصنوعی ایجاد کرد یا خیر؟ ملاصدرا بر خلاف نوخاستگی نظریه‌ای فرایندی و پویا دارد. در نظریه جسمانیه الحدوثی نفس انسان این نفس ادامه همان ماده اولیه است و ماده مجزا از آن ندارد و همان است که با حرکت جوهری اشتداد پیدا کرده است.

استاد فلسفه حوزه علمیه با اشاره به بحث مزاج و رابطه آن با هوش مصنوعی قوی، اظهار کرد: بنابر نظریه ملاصدرا نفس به خاطر داشتن یکسری ویژگی غیر از مزاج است؛ مزاج هویت نوخاستگی است زمینه‌ساز معد نفس است. براساس عناصر مادی بدنی یک کیفیت نوخاسته به نام مزاج حاصل می‌شود و در مرحله بعد جوهر ناخواسته ایجاد می‌شود و در مراحل بعد، نفس که جوهری نوخاسته است پایه قرار می‌گیرد تا مرتبه بعدی نفس ایجاد شود. این نوخاسته‌ای زمانی رخ می‌دهد که نفس، ادارک و آگاهی پیدا کند؛ البته خود دیدگاه صدرا، نوخاسته نیست زیرا در تمامی مراحل نفس انسانی، جوهر جدیدی اضافه نمی‌شود بلکه همان جوهر قبلی در فرایندی اشتدادی به کمال می‌رسد.

آیا مزاج مؤیدی بر هوش مصنوعی قوی هست یا خیر؟

قاضوی با طرح این پرسش که آیا مزاج مؤیدی بر هوش مصنوعی قوی هست یا خیر؟ گفت: در مسئله هوش مصنوعی قوی، مزاج موضوعیت زیادی دارد؛ اساسا طبق دیدگاه مزبور بدن و جسم مصنوعی قابلیت تحقق  هویتی نوخاسته را ندارد زیرا اگر نفس انسانی همان هیت نوخاسته دانسته شود سطح پایه آن لزوما بدن و جسم طبیعی یا همان مزاج است.

وی افزود: صدرا معتقد است که نفس جسمانی که مرتبه اول از مراتب نفس انسانی است لزوما برخاسته از مزاجی خاص است؛ از آنجا که مدعیان هوش مصنوعی قوی به دنبال شبیه سازی نفس انسانی در ماده و براساس فرایند مصنوعی هستند بر فرض که بپذیریم مزاج موضوعیتی در تحقق نفس انسانی نداشته باشد با این حال مزاج پابرجاست و در اینجا هم صدرا نمی‌تواند مؤید هوش مصنوعی قوی باشد زیرا ملاصدرا با تجرد انسان باور دارد.

قاضوی با بیان اینکه هوش مصنوعی قوی، قرار است نفس انسانی را مدل سازی کند، اضافه کرد: محققان هوش مصنوعی قوی به دنبال مدل سازی نفس انسانی هستند ولی نفس در مرتبه جسمانیت خود هیچ ویژگی مرتبط به علم و آگاهی در مرتبه حیوانی و انسانی را ندارد. حقیقت انسان فقط مرتبه جسمانی نیست و نفس نباتی هم هست. در مرحله جسمانی هم نه درک کلیات وجود دارد و نه درک جزئیاتکه مرتبط با نفس حیوانی است لذا مرتبه جسمانی نمی‌تواند مؤید هوش مصنوعی قوی باشد .

وی با اشاره به واژه حدوث در بحث جسمانیه الحدوث بودن نفس، گفت: واژه حدوث به مرتبه ای از مراتب انسانی تعلق گرفته است که این مرتبه هیچ درکی از کلیات و جزئیات ندارد در حالی که محققان هوش مصنوعی دنبال شبیه سازی مرتبه­ای از انسان برای درک کلیات هستند. نکته دیگر عدم ارتباط حرکت اشتدادی نفس با هوش مصنوعی است لذا این هم نمی‌تواند مؤید ایجاد هوش مصنوعی قوی باشد زیرا نظریه حرکت جوهری اشتدادی مبتنی بر مرتبه مجرد در انسان است که برخلاف هوش مصنوعی و محققان این عرصه است همچنین حرکت اشتدادی باید در شیئی باشد که آن شیئ قابلیت تکامل و تبدیل به موجودی بالاتر را داشته باشد.