نود و ششمین جلسۀ گروه علمی فلسفه سیاسی، با موضوع “هم اندیشی کرونا و فلسفه سیاسی“ چهارشنبه ۲۷ فروردین ۱۳۹۹ به صورت مجازی وآنلاین ساعت ۲۱ لغایت ۲۲:۳۰ برگزار شد. محورهای بحث در پی می آید:

فلسفه حاکم بر تمدن‌ها مورد توجه مقام معظم رهبری بوده است.

رویکرد فلسفه سیاسی در مسئلۀ کرونا می تواند اشاره به موارد زیر داشته باشد:

وظایف حکومت‌ها: حکومت‌ها موظف‌اند که شرور (اعم از شرور طبیعی و انسانی) را از جامعه حذف و فضای خیر را حاکم کنند.

• حق شهروندی
• حکمرانی پساکرونایی
• بحث تطبیقی بین فلسفه سیاسی اسلامی و فلسفه غربی؛ برخی در اثر ترس از کرونا دست به خودکشی زدند که این نتیجۀ تمدن غربی است.
• گستره اختیارات دولت
• اخلاق پزشکی
• اهمیت خانواده، جایگاه خانواده در فلسفه سیاسی اسلامی و فلسفه غربی.
• فلسفه سیاسی برای بعد از کرونا چه می‌تواند انجام دهد.

* در بحث اعتباریات، تمام حقوق  ذیل اعتبار اجتماعی شکل می‌گیرد. اگر صحبت از حقوق دولت و جامعه مدنی است، آیا این حقوق مطابق با عدالت اجتماعی هست یا خیر؟

* در وظایف دولت ها، باید شأن پیگیری مقدم بر شأن درمانی باشد.

* دولت در  مدیریت مدنی جامعه با کمک شهروندان باید حقوق افراد را فراهم کند و یکی از حقوق پیشگیری از بلایا است.

* دولت می تواند از فضای مجازی ایجاد شده برای جلوگیری از بحران استفاده کند. برای بعد از کرونا نیز می تواند از همین فضا بهره ببرد.

* قدرت گرفتن فضای مجازی و یا قدرت گرفتن گروه‌های جدیدی، و این تداوم می‌تواند برای حل بحران کمک کند و هم وضعیت حکمرانی پس از کرونا را مدیریت کند. این ظرفیت گروه‌های مردمی و جهادی را بعد از دفاع مقدس را نادیده گرفتیم و این خیلی می‌تواند کمک کند. نقش هماهنگ کنندگی دولت نیز در این فضا می تواند پر رنگ شود.

* بر طبق عملکرد یک جامعه در این گونه بحران ها می توان نوع نگاه یک جامعه با جامعۀ رقیب را بررسی کرد.

* در خیرات مشترک، لازم است که همه مردم جامعه مشارکت داشته باشند. الآن مشارکت شهروندان همه جهان لازم است؛ زیرا که همه جهانیان را درگیر کرده است.

در این جلسه سوالاتی نسبت به موضوع مطرح شد که در جلسه آینده مورد بحث و بررسی قرار بگیرد. سوالات مطرح شده به شرح زیر است:

۱.  پرسش اول این که آیا کرونا یک نقطه عطف در تاریخ معاصر است یا صرفا یک نقش تسهیلگر و کاتالیزور دارد و توانسته بحران جوامع مدرن( بحران های عملی و نظری؛ اعم از بحران معنا که نوعی بحران نظری است و به حوزه فلسفه سیاسی مربوط می شود و یا  حتی بحران زیست محیط و بحران سلامت عمومی که نوعی بحران عملی است و البته می تواند خود به بحران معنا یا بحران نظری دامن بزند) را به نوعی از آشکارگی برساند؟ حتی اگر بخواهیم اسپریگنزی  و ناظر به  مسبوقیت بحران به مساله نگاه کنیم، آیا پاندمی کرونا میتواند نقطه ای برای شروع یک نوع اندیشه ورزی خاصِ متناسب با این بحران اخیر باشد یا نه، این نحو اندیشه ورزی و این نحو اندیشیدن به سیاست و دولت و حکومت که همه را فلسفه سیاسی می گیریم، از قبل شروع شده و سیر طبیعی خود را دارد و با پاندمی کرونا، صرفا یک تلنگری به ما می زند و ما را متوجه می کند که این سیر اندیشه ورزی و این مسیر تاملات فلسفی در حوزه سیاست، به نقطه ای تعیین کننده رسیده است. این بحث نظری و فلسفه سیاسیِ ماجرا. در بحثِ خودِ  سیاست عملی نیز می توان همین پرسش را طرح کرد.

۲.  در پی وقوع بحران و پاندمی کرونا، یک صف آرایی جدی در میان متفکران  فلسفه سیاسی  دنیا شکل گرفته است. از یک طرف مدافعان فلسفه سیاسی چپ، انتقادی و یا حتی پست مدرن بر این باور اند که کرونا ویروس، صرفا یک ویروس عادی است و جهان سرمایه داری از طریق یک بازنمایی رسانه ای تلاش دارد با از طریق ایجاد یک هراسِ بازنمایی، مجددا در قرن بیست و یک، زمینه را برای تحکیم مناسبات و حکمرانی سرمایه داری بر جهان تقویت کند. لذا تلاش می کند امر عادی را امر بحرانی جلوه دهد و به تعبیری چنانکه برخی چپ ها نظیر ژیژک و به ویژه آگامبن اظهار داشته اند، یک شرایط استثنا را ایجاد کنند به نحوی که به راحتی بتوان در آن، قانون و روندهای عادی را تعلیق کرد و آنگاه خود به مثابه یک منجی قواعد گذار از شرایط استثنا به شرایط عادی را تعیین کنند چنانکه پس از دو جنگ جهانی، با دنیا یک چنین کاری را کردند و خود، قواعد پس از جنگ اول و دوم بین الملل و به یک معنا قواعدی که باید دنیا بدان وسیله  اداره شود را نوشتند.

از طرف دیگر طرفداران فلسفه سیاسی پوزیتیویستی‌‌ این انگاره را مطرح می کنند که این ویروس چنانکه چپ ها می پندارند یک ویروس عادی نیست و از قضا کاملا ناشناخته است و لذا بر عقل تجربی به مثابه یگانه راه حل فائق آمدن بر این شرایط تاکید می کنند.( این صف آرایی نظری را اخیرا آقای اسلامی در روزنامه دنیای اقتصاد شرح داده اند)

پرسش این است که موضع فلسفه سیاسی اسلامی در این میانه چیست؟ چه تلقی و تبیینی از این پاندمی دارد؟ صحنه را چگونه می بیند؟ چه تجویزی ارائه میدهد؟ و …

۳.  سومین پرسش ناظر به تجربه ی جدید و البته خاصی است است که در جمهوری در مقابله با این بحران شکل گرفت. اینکه یک فضای خاصی شکل گرفت. افراد و یا گروه هایی خارج از ساختارهای حاکمیتی و در قالب گروه های مدنی و مردمی، بسیج، هیئات و … به صحنه آمدند و یا همین قضیه فراگیرِ رزمایش مواسات. اینها تجربه های جدید و ناشناخته ایست برای دنیا. اینها می تواند منشا انتزاع و مفهوم پردازی قرار بگیرد و ما را به قواعد بدیعی در فلسفه سیاسی رهنمون شود.