حسین شفیعی

عارف عامل حکیم وارسته استاد حسین شفیعى در سال ۱۳۰۲ شمسى در شهر اصفهان به دنیا آمد و به سال ۱۳۷۸ چشم از جهان فرو بست و در قطعه نام آوران باغ رضوان اصفهان آرام گرفت.

شرح احوال و تحصیلات

معارف متداول اسلامى ، از صرف و نحو و منطق و فقه و کلام و فلسفه را نزد علمای بزرگ زمان خود تحصیل کرده و از خرمن هریک خوشه‌ها چیده بود. الفیه ابن مالک و سیوطى و مغنى در صرف و نحو را به خوبى در حافظه داشت و گاهى تدریس مى‌نمود، مطول تفتازانى در معانى و بیان و کتاب شمسیه و شرح مطالع در حافظه علمى او به خوبى قرار گرفته بود، با دنیاى فقه و اصول آشنایى کامل داشت و کتابهاى معمول در این علوم مثل تبصره علامه، مختصرالنافع محقق حلّى، شرح لمعه و شرح کبیر(ریاض) تا قوانین میرزاى قمى و معالم‌الاصول و مکاسب شیخ انصارى را در خدمت استادان مبرز فرا گرفته بود و تدریس می کرد، هم‌چنین در علوم عقلى و فلسفى و کلامى مثل کتاب تجرید و منظومه حاجى سبزوارى و اسفار ملاصدرا رنجها برده بود^[۱] با سفر به شهرهای قم و تهران از محضر بزرگان علم و استفاده برد، با افراد بسیار مجالست نمود ، با نحله های گوناگون فکری آشنا شد و از محضر اوتاد و رجال شریعت و طریقت و مکتب بزرگان فلسفه و عرفان بهره ها برد، در اصلاح و پرورش نفس مجاهدتها کرد و سرانجام نجات و صلاح خویش را در «عشق» یافت.^[۲] گرچه تحصیلات وی در حوزه و نزد اساتید بزرگ آن بود ولی به تأسی از استاد خود حاج آقا رحیم ارباب و ایشان به پیروی از استاد خود جهانگیر خان قشقایی لباس روحانیت نپوشید استاد حسین شفیعى با آثار شاعران بزرگ عرفان و ادب فارسى آشنایى کامل داشت مثنوى مولانا انیس همیشگى او بود مطالعه در آثار عطار، سنائى، سعدى و مخصوصا حافظ سهمى از زندگى روزمره او را اشغال کرده بود.^[۳] استاد مسلم نهج البلاغه و حافظ آن بود با نهج البلاغه مولی امیر المومنین علیه السلام زندگی می کرد و پایه اعتقادات و روش زندگیش را بر اساس آن قرار داده بود. وی کتاب شناس بی نظیری در شناخت کتاب های خطی از نظر نگارش ، جلد، سبک و ….. بود ^[۴]. از خدمات بزرگ او شناساندن قبور علما و عرفا در شهر اصفهان بود که با همکاری شهردار وقت آرامگاه این بزرگان احیا گشته و اینک تخت فولاد اصفهان که گنجینه عالمان و عارفان برجسته در طول سالیان دراز بوده است زیارت گاه اهل دل و معنا است.

استادان

استاد شفیعی ، مقدمات را نزد آقای شیخ محمد جواد فریدنی آموخت، حکمت و فلسفه را نزد حکیم و فیلسوف فرزانه و عارف وارسته و فقیه و ادیب بزرگوار مرحوم حضرت آیت‌اللّه العظمى حاج آقا رحیم ارباب قدس‌اللّه سرّه العزیز متوفاى شب عید غدیر ۱۳۹۶ه .ق. و متکلم و حکیم معروف اصفهان مرحوم صدرالدین هاطلى کوپائى متوفاى ۱۳۷۲ه .ق. و فصوص الحکم محی الدین عربی را نزد فیلسوف و عارف وارسته مرحوم شیخ اسداللّه ایزدگشسب متوفاى ۱۳۶۶ه .ق. و هم چنین از اصولى و متکلم و استاد بزرگ مرحوم حاج حیدرعلى خان برومند و مخصوصا از حوزه درس پربرکت طبیب جسم و روان، ادیب و فقیه بزرگوار و عارف وارسته روزگار آیت‌اللّه مرحوم حاج میرزا على‌آقا شیرازى اعلى‌اللّه مقامه بهره‌ها برد؛ به ویژه از درس نهج‌البلاغه آن عالم ربانى بسیار استفاده نمود و مدت پانزده سال پیوسته ملازم آن بزرگوار بود. در سیر و سلوک از مرحوم ذو الریاستین بهره مند گردید. وی شخصیت خویش را پرورش یافته سه کس می دانست: مرحوم ذو الریاستین، مرحوم آیت الله ارباب و مرحوم حاج میرزا علی آقا شیرازی. سایر اساتید استاد شفیعی عبارتند از: سید نور الدین شیرازی، آیت الله مرعشی ، آیت الله بروجردی، آقای شیخ محمد حسن نجف آبادی، آقا میرزا محمد درچه ای،

آثارعلمی

مرحوم شفیعی مانند استادان خود بیشتر به تالیف کتب انفس می پرداخت و اکثر اوقات گران بهای خود را صرف خدمت به خلق و تدریس و تربیت شاگردان می کرد او معتقد بود کتاب برای انسان شدن کم نیست ، آنچه مسلمانان احتیاج دارند کتاب نیست ، عمل کردن به وظایف مورد نیاز آنان است تا دردهای ظاهر و باظن مردم التیام پیدا کند. با این حال به مناسبت هایی مطالبی نگاشته است از جمله آثار ارزنده او است:

• ۱-بهجه الطالبین در منطق
• ۲-نور الیقین در شرح خطبه متقین از مولی امیر المومنین علیه السلام
• ۳-تجلی فضیلت ، در دو جلد که توسط عالم بزرگ حاج سید ابوالفضل میرلوحی از شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید جمع آوری شده و توسط استاد شفیعی ترجمه شده است. موضوع جلد اول این کتاب برگزیده ای از فضایل و مناقب امیر المومنین علیه السلام از شرح ابن ابی الحدید معتزلی( متوفای ۶۵۵ه.ق)است و موضوع جلد دوم شرحی از وقایع بعد از رحلت رسول اکرم صلی الله علیه و گوشه ای از زندگانی حضرت علی علیه السلام که آن هم برگزیده شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید است.
• ۴-دارالجنون عشق ، دیوان اشعار استاد است که به همراه کتاب نورالیقین پس از وفات ایشان به چاپ رسیده است.
• ۵-ترجمه دست نوشته آیت الله ارباب در مورد «لک وحدانیه العدد». (این مکتوب در کتاب آثار و افکار حکما و عرفای مشهور اصفهان چاپ شده است ^[۵]).
• ۶-اهتمام در چاپ کتاب گرانقدر کنزالرموز اثر میر حسین هروی(در پایان کتاب مرحوم شفیعی اشعاری از خود را نیز آورده اند)^[۶].
• ۷-سخن آشنا، شرح عرفانی اخلاقی نهج البلاغه . با مقدمه استاد ارجمند دکتر سید محمد باقر کتابی .این کتاب درس های نهج البلاغه استاد است که توسط شاگردان شان جمع آوری و تدوین شده است.

حوزه تدریس

بیشترین تلاش مرحوم شفیعی در مسیر تربیت شاگردان بود و الحق که در این راه نهایت تلاش خویش را انجام داد. سالهاى طولانى خانه خود را محل تدریس قرار داده بود، هر روز چندین درس مى‌داد براى خانم ها جدا و براى آقایان هم جدا تدریس مى‌نمود. گاهى از کتب عرفان مثل منازل‌السائرین، شرح فصوص‌الحکم، مصباح الانس، شرح گلشن راز، تأئیه ابن فارض و امثال اینها تدریس مى‌نمود و زمانى کتب اخلاقى مانند مکارم‌الاخلاق، مشکوه‌الانوار، تحف‌العقول، ارشادالقلوب، چهل حدیث امام خمینى علیه‌الرحمه را بیان مى‌نمود و گاهى منطق و فلسفه، مثل منظومه حاجى سبزوارى و اسفار ملاصدرا را حوزه درس خود قرار مى‌داد و زمانى هم به تدریس فقه مى‌پرداخت ولى در تدریس و بیان نهج‌البلاغه حالتى ملکوتى مى‌یافت، بیانات او از دل برمى‌خاست لاجرم بر دلها مى‌نشست. مى‌توان گفت که او عاشق یافتن علم و فضیلت و تدریس و بخشش آنها به عاشقان دین و دانش راستین بود، معمولا براى مطالب استناد به اشعار مولانا مى‌نمود و خود در هاله‌اى از نور و معنویت قرار مى‌گرفت. گاهى محفل درس او به شرح مثنوى یا غزلیات حافظ برگزار مى‌گردید. مدتی نیز در دوره کارشناسی ارشد فلسفه در دانشگاه اصفهان به تدریس اخلاق، حکمت عملی، و فتوحات مکیه ابن عربی مشغول بود. استاد شفیعى خود در سرودن شعر استاد بود و اشعار نغزى در عرفان و اخلاق به صورت قصیده و غزل دارد که براى حسن ختام این مقال یکى از غزلیات او را در این جا مى‌آورم^[۷]. به دلگشای روی تو لاله زاری نیست / به دلربایی حسن تو گلعذاری نیست اگر چه خلق سراسر شکار حسن تواند / کمند عشق تو را همچو من شکاری نیست ازآن به دور تو گردم که در مسیر حیات/ به جز مطاف وجودت مرا مداری نیست ز چار سوی جهان جز به گرد شعله شمع/ محیط همت پروانه را کناری نیست بیا به بزم حریفان مقام و جاهم بین/ مرا که نزد تو مقدار و اعتباری نیست غنی ز دولت عشقم اگر چه درویشم/ مرا به بود و نبود زمانه کاری نیست نشان ز خاک شفیعی مجو که می گویند/ شهید گمشده را در جهان مزاری نیست

شاگردان

پروفسور آنه ماری شیمل، اعظم رجالی، علی کرباسی زاده اصفهانی و عبدالقائم شوشتری از افرادی بودند که با وی مراوده داشته‌اند یا نزد او شاگردی کرده‌اند.

سروده

غزلی از سروده‌های وی: سلطان عشق خانه عقلم خراب کرد تحصیل دانشم همه نقش بر آب کرد از تخته بند عالم الفاظ و قیل و قال دادم نجات و فارغم از هر کتاب کرد دستم به دست خازن دارالجنون سپرد آزادم از ملامت هر شیخ و شاب کرد دیوانه‌ام نمود و فکندم ز چشم خلق آسوده‌ام از رنج ایاب و ذهاب کرد بر رویم از حقیقت هستی دری گشود بس آشنا به خویشم از این فتح باب کرد پس هرچه یافتم همه از عشق بود و بس آن یافتی که خود نتوانم حساب کرد شعرم نشانه‌ای از سلوک است نی سخن داند هر آن که آب تمیز از سراب کرد شد حاصل حیات شفیعی همین که دوست زین گوهر مراد ورا کامیاب کرد

آثار

از آثار او است:

• دارالجنون عشق، تهران: همشهری، چاپ اول ۱۳۷۹.^[۱]
• نورالیقین در شرح خطبه متقین.
• بهجه الطالبین در منطق.^[۲]
• سخن آشنا، شرح عرفانی و اخلاقی نهج البلاغه^[۳]
• فهرست آثار خطی شیخ مفید در کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی^[۴]

پانویس

کتابی، محمد باقر، مقدمه کتاب سخن آشنا،اصفهان،انتشارات کانون پژوهش،جلد اول،۱۳۸۶،ص۲۱. حسین شفیعی،وب گاه شهرداری اصفهان. کتابی، محمد باقر، مقدمه کتاب سخن آشنا.اصفهان،انتشارات کانون پژوهش،جلد اول،۱۳۸۶،ص ۲۳. رجالی، اعظم، آثار و افکار حکما و عرفای مشهور اصفهان ،اصفهان، ناشر دانشگاه آزاد خوراسکان، چاپ اول، ۱۳۸۳،ص۳۴۳. همان،صفحات ۳۲۶-۳۲۸ رجالی، اعظم، آثار و افکار حکما و عرفای مشهور اصفهان،ص۳۶۷(با اندکی تغییر).

1. کتابی، محمد باقر، مقدمه کتاب سخن آشنا،ص۲۳(با اندکی تغییر).

منابع

• درس های نهج البلاغه استاد شفیعی،سخن آشنا، شرح عرفانی اخلاقی نهج البلاغه،اصفهان،انتشارات کانون پژوهش،جلد اول،۱۳۸۶.
• دکتر اعظم رجالی،آثار و افکار حکما و عرفای مشهور اصفهان،اصفهان، ناشر دانشگاه آزاد خوراسکان، چاپ اول، ۱۳۸۳.
• حسین شفیعی وب گاه شهرداری اصفهانبازیابی:۸دی۱۳۹۶.
• حسین شفیعی،دارالجنون عشق به انضمام نور الیقین،انتشارات همشهری، چاپ اول، زمستان ۱۳۷۹.