مصطفی حسینی تفرشی
سید میر مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (درگذشته بعد از سال ۱۰۴۴ ق) آقا بزرگ می نویسد او در سال ۱۰۴۴ زنده بوده است. [۱] یکی از اکابر علمای شیعه در قرن یازدهم و از مبرزترین شاگردان شیخ عبدالله تستری و محقق کرکی بوده است. مرحوم میرزا محمد اردبیلی درباره وی فرموده است: «او سید اجل، جلیل القدر،رفیع
سید میر مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (درگذشته بعد از سال ۱۰۴۴ ق) آقا بزرگ می نویسد او در سال ۱۰۴۴ زنده بوده است. [۱] یکی از اکابر علمای شیعه در قرن یازدهم و از مبرزترین شاگردان شیخ عبدالله تستری و محقق کرکی بوده است. مرحوم میرزا محمد اردبیلی درباره وی فرموده است: «او سید اجل، جلیل القدر،رفیع الشأن عظیم المنزله، فاضل کامل است و مقام وی بالاتر از آن است که بتوان او را توصیف کرد». [۲] مرحوم میرزا عبدالله افندی گفته است: «وی عالم محقق و ثقه و فاضل است» [۳]
زندگینامه
تَفْرِشی، مصطفی بن حسین، نویسندۀ کتاب نقد الرجال و عالم رجالی سدۀ ۱۰ و ۱۱ق/۱۶ و ۱۷م. نسب تفرشی از طریق حسن افطس، به امام زین‌العابدین (ع) می‌رسد [۴]. در نوشته‌های تذکره‌نویسان، اطلاعات چندانی دربارۀ زندگانی او در دست نیست؛ جز آنکه خوانساری محتمل دانسته است که وی از عموزادگان میر فیض‌الله بن عبدالقاهر حسینی، فقیه و متکلم رجالی باشد[۵] داماد تفرشی، میرداوود بن اسماعیل هم از علمای شیعه در سدۀ ۱۱ق است [۶] افندی نیز در تذکرۀ عنایت الله قُهبایی، یادآوری نکته‌هایی را در باب مصاحبت وی با تفرشی، به تذکرۀ تفرشی موکول کرده [۷] ، و از عهده برنیامده است [۸] . تفرشی همواره از سوی علمای دوره‌های بعد برای دقت علمی و دانش فراوان ستایش شده است [۹].
او از بزرگ‌ترین شاگردان ملاعبدالله شوشتری، رجالی مشهور است [۱۰] . برخی معاصران که از ادامۀ تحصیلات وی نزد ملاعبدالله شوشتری تا سر حد «اجتهاد» سخن گفته‌اند. [۱۱]، به نظر می‌رسد که میان کسب «اجازۀ روایت» با «اجازۀ اجتهاد» خلط کرده‌اند. در هر حال، در اجازۀ روایتی که شوشتری به تفرشی داده، اگرچه از وی به عنوان فرزند عزیز یاد کرده، و بر تبحر و مهارت او در علوم حدیث تأکید ورزیده [۱۲] ، سخنی دالّ بر فقه‌دانی او به میان نیاورده است. از اینها گذشته، عمدۀ شاگردان شناخته‌شدۀ ملاعبدالله شوشتری دارای شهرت و تألیفات حدیثی هستند [۱۳] . از دیگر کسانی که به تفرشی اجازۀ روایت داده‌اند، عبدالعالی بن علی کرکی عاملی است [۱۴]. همۀ تذکره‌نویسان مشهور متأخر، دربارۀ شاگردان تفرشی مطلبی نقل نکرده‌اند. خوانساری گوید که هیچ مشاهده نکرده است عالمی از علمای حدیث از تفرشی روایت کند [۱۵] . شرف‌الدین علی شولستانی از تفرشی اجازۀ روایت گرفته، و محمدباقر مجلسی، نقد الرجال تفرشی را به واسطۀ او در اختیار داشته است [۱۶]. مامقانی تعجب کرده که چرا تاریخ ولادت و درگذشت تفرشی با همۀ شهرتش ضبط نشده، و به ما نرسیده است [۱۷]. گزارشهای اندکی دربارۀ ایام حیات او در دست است. در ۱۰۴۴ق/۱۶۳۴م که ملامراد تفرشی، التعلیقه السجادیه را به پایان برده، تفرشی را با عبارت «ایده الله» دعا کرده که نشان می‌دهد هنوز در قید حیات بوده است [۱۸]. نظر به آنکه تفرشی خود گزارش می‌کند که عبدالعالی بن علی کرکی (د ۹۹۳ق/۱۵۸۵م) را درک کرده [۱۹] ، کتاب نقد الرجال را نیز در ۱۰۱۵ق/۱۶۰۶م به پایان رسانیده [۲۰] ، و هم آنکه در اجازۀ شوشتری به تفرشی در ۱۰۲۰ق/۱۶۱۱م، با الفاظی در شأن یک جوان از وی یاد شده است [۲۱]، می‌توان زندگی او را از حدود سالهای دهۀ ۹۸۰ق/۱۵۷۰م تا حدود سالهای دهۀ ۱۰۵۰ق/۱۶۴۰م دانست.
استادان
شاگردان
نصیر الدین محمد و ….
تألیفات
تفرشی نقد الرجال را تنها یکی از تألیفات خود برشمرده است [۲۲]. به هر روی، گزارشی دال بر وجود کتابی دیگر از او در دست نیست. در نقد الرجال به صراحت یادآور شده که عمدۀ محاسن کتابش، دستاوردهای شاگردی ملاعبدالله شوشتری است [۲۳]. خوانساری با اعتماد به نقلی از سیدنعمت‌الله جزایری، شباهت روش نقد الرجال تفرشی را به تألیفی از میر فیض الله عبدالقاهر حسینی تفرشی تا آن حد دانسته است که محتمل می‌داند که او هم از دیگر مشایخ تفرشی باشد[۲۴].او در نقد الرجال کوشیده است که با نگرشی انتقادی، اقوال و آراء مختلف را در ترتیبی نیکو و عباراتی جامع و کوتاه گرد آورد. [۲۵]. حر عاملی و به تبع او افندی و استرابادی گویند که تفرشی در این کتاب، کمتر به رجال متأخر از شیخ طوسی نظر داشته است [۲۶]. در برابر، خوانساری [۲۷] معتقد است که به نسبت دیگر کتابهای رجالی، تفرشی بیشتر به متأخران پرداخته، و حتیٰ به نظر می‌رسد که برخلاف دیگر رجالیان، قصدش جامعیت در ذکر علمای بزرگ متأخر بوده است. تفرشی در مقدمه‌ای که بر کتاب خود نوشته است، منابع خود را در نگارش این کتاب ذکر می‌کند [۲۸]. البته منابع او بیش از آنهاست و بسیاری از آنها را در ضمن کتاب آورده است [۲۹]. بدین طریق، برخی نقلها که از کتب قدما کرده، تنها منبع ما برای دست‌یابی به آن دیدگاههاست [۳۰]. از دیگر مزایای کتاب تفرشی را آن دانسته‌اند که تا سرحد امکان، اقوال علما را بدون تغییر نقل کرده است [۳۱]. نیز از دیگر مزایای کار او، تعرض به مستندات رجالیان در توثیق و تضعیف، برشماردن مشایخ و شاگردان هر راوی، دقت در اختلاف نسخ و کوشش در ضبط صحیح اسامی است [۳۲]. نقد الرجال از همان آغاز نگارش، با استقبال گسترده‌ای در میان علمای حدیث مواجه گشت و حتیٰ برخی از هم‌عصران خود تفرشی در زمان حیاتش بر آن حاشیه زدند [۳۳]. پس از آن، حاشیه، شرح و تکمله‌هایی بر آن نوشته‌اند که نشان از تداول این کتاب در دوره‌های مختلف دارد. در میان تکمله‌هایی که بر این کتاب نوشته شده است، می‌توان به تکمله الرجال عبدالنبی کاظمی، و در میان حاشیه‌ها، به تعلیقۀ محمدتقی مجلسی اشاره کرد[۳۴] .
پانویس
- ↑ آقا بزرگ تهرانی, الذریعه، ج۴، ص ۲۲۳.
- ↑ جامع الرواه،ج ۲، ص ۱۳۳.
- ↑ ریاض العلماء ، ج ۵، ص ۲۱۲.
- ↑ نک : ریحان‌یزدی، ۲۵۷-۲۵۸
- ↑ (7/159، نیز نک : 5/352-353).
- ↑ (آقابزرگ، طبقات…، ۵۶۶).
- ↑ (4/303)
- ↑ (قس: ۵/۲۱۲).
- ↑ برای نمونه، نک : حر عاملی، ۲/۳۲۲؛ استرابادی، ۵۱۰؛ افندی، همانجا؛ کنی، ۶۴؛ خوانساری، ۷/۱۵۹؛ تفرشی، حسین، ۱۰۰
- ↑ نک : تفرشی، مصطفیٰ، ۳/۹۹؛ حر عاملی، همانجا؛ خوانساری، ۷/۱۵۸-۱۵۹؛ استرابادی، همانجا.
- ↑ دایره‌المعارف…، ۴/۴۶۷
- ↑ منزوی، ۵۶۶
- ↑ آقابزرگ، مصفی المقال، ۲۴۲؛ دوانی، ۳۳، حاشیه
- ↑ حر عاملی، همانجا
- ↑ 7/159
- ↑ مجلسی، ۱۰۷/۷۲
- ↑ 2/218
- ↑ آقابزرگ، الذریعه، ۲۴/۲۷۴، نیز طبقات، همانجا
- ↑ (3/64)
- ↑ (5/429)
- ↑ نک : منزوی، همانجا
- ↑ نک : مقدمه…، ۱/۱۸
- ↑ 3/99
- ↑ 5/353، ۷/۱۵۹
- ↑ مقدمه، ۱/۱۱؛ برای آشنایی با نمونه‌‌هایی از تمجید نقد الرجال، نک : خوانساری، همانجا؛ اردبیلی، ۲/۲۳۳
- ↑ همانجاها
- ↑ همانجا
- ↑ 1/35-36
- ↑ نک : بحرالعلوم، ۱/۵۲
- ↑ مقدمه، ۱/۱۵
- ↑ نک : آقابزرگ، الذریعه، ۴/۲۲۴
- ↑ مقدمه، ۱/۱۴، نیز برای آشنایی با برخی مزایای دیگر نقد الرجال، نک : 1/14-15
- ↑ برای نمونه، نک : تعلیقات…، ۵/۴۲۸
- ↑ برای آشنایی با حواشی، شروح و تکمله‌های نقد الرجال، نک : آقابزرگ، همان، ۶/۲۲۷-۲۲۸، مصفی‌المقال، ۱۵۵، ۱۹۴، ۲۷۳، ۳۲۴، ۴۸۱؛ دوانی، ۳۸۲
منابع
- آقابزرگ، الذریعه؛ همو، طبقات اعلام الشیعه (قرن ۱۱)، به کوشش علینقی منزوی، قم، ۱۳۶۷ش؛
- همو، مصفی المقال، به کوشش احمد منزوی، تهران، ۱۳۷۸ق/۱۹۵۹م؛
- اردبیلی، محمد، جامع الرواه، قم، ۱۴۰۳ق؛
- استرابادی، محمد، منهج‌المقال، چ سنگی، ۱۳۰۶ق؛
- افندی، عبدالله، ریاض العلماء، به کوشش احمد حسینی، قم، ۱۴۱۰ق؛
- بحرالعلوم، محمدصادق، تعلیقات بر تکمله الرجال عبدالنبی کاظمی، نجف، مطبعه الآداب؛
- تعلیقات بر نقد الرجال (نک : هم ، تفرشی، مصطفیٰ)؛
- تفرشی، حسین، نخبه المقال، چ سنگی؛ تفرشی، مصطفیٰ، نقدالرجال، قم، ۱۴۱۸ق؛
- حر عاملی، محمد، امل الآمل، به کوشش احمد حسینی، نجف، ۱۳۸۵ق؛
- خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، بیروت، ۱۴۱۱ق؛
- دایره المعارف تشیع، به کوشش احمد صدر حاج‌سیدجوادی و دیگران، تهران، ۱۳۷۳ش؛
- دوانی، علی، علامۀ‌مجلسی، تهران، ۱۳۷۰ش؛
- ریحان‌یزدی، علیرضا، آینۀ دانشوران، به کوشش ناصر باقری بیدهندی، قم، ۱۳۷۲ش؛
- کاظمی، عبدالنبی، تکمله الرجال، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، مطبعه الآداب؛
- کنی، علی، توضیح المقال، چ سنگی، تهران، ۱۳۰۰ق؛ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، نجف، ۱۳۵۰ق؛
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳ق؛ مقدمه بر نقد الرجال (نک : هم ، تفرشی، مصطفیٰ)؛
- منزوی، علینقی، تعلیقات بر طبقات… (نک : هم ، آقابزرگ).
برچسب ها :
ناموجود- نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
- نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 3 در انتظار بررسی : 3 انتشار یافته : ۰