۲۰۱۹-۱۱-۲۷

نود و هفتمین جلسه گروه علمی فلسفه علوم انسانی با موضوع “علامه طباطبایی و علوم انسانی“ با ارائه “حجت الاسلام والمسلمین دکتر مسعود آذربایجانی“ و با حضور اعضاء محترم گروه دوشنبه ۴ آذر ۹۸ ساعت ۱۹ در مجمع عالی حکمت اسلامی برگزار شد.

خلاصه مباحث مطرح شده بدین شرح می باشد:

علامه طباطبایی را می‌توان به عنوان مؤسس مکتب نوصدرایی در سده اخیر دانست. برخی از ادلّه این مدعا عبارتنداز:

1. اکثر فیلسوفان پس از صدرالمتألهین عمدتاً به شرح و تدریس آراء ملاصدرا پرداخته‌اند، امّا مرحوم علّامه افزون بر این ابداعات ویژه‌ای داشته‌اند.
2. علوم به پیروی از ملاصدرا، جامع بین برهان و عرفان در خدمت قرآن بود و حکمت متعالیه را با این رویکرد، بازخوانی، تبیین و ترویج کرد.
3. علّامه در مواجهه با علوم مختلف اسلامی و انسانی، امتداد حکمت متعالیه را دنبال می‌کند و منظومه جدیدی از معارف اسلامی را در آثار گوناگون به ویژه المیزان ارائه می‌دهد.
4. علامه در مواجهه با تمدن غرب، مادیگرائی، مارکسیسم و شبهات جدید آنها نیز بر اساس حکمت متعالیه ورود می‌کند.
5. علامه با تدوین کتب درسی، تدریس حکمت متعالیه و تربیت شاگردان در این زمینه، حکمت متعالیه را در جامعه علمی منادینه می‌کند.

بنابراین برای استخراج دیدگاه‌های علامه در علوم انسانی باید، مبانی حکمت متعالیه را مورد نظر قرار دهیم. یکی از این مبانی «جسمانیه الحدوث و روحانیه البقاء» بودن نفس آدمی است. علامه طباطبائی از این مبنا در تبیین مباحث مختلف روان شناختی، تربیتی و اجتماعی استفاده می‌کند. به سه نمونه اکتفا و اشاره می‌کنیم. (در المیزان):

1. قلب در آیه شریفه «… و لکن یؤاخذکم بما کسبت قلوبکم» (بقره / ۲۲۵). مرحوم علامه مراد از قلب را روح و نفس می‌داند اما بر اساس تجارب و شاهدات عینی که حیات و ممات با همین قلب صنوبری است، مبدأ حیات را همین قلب جسمانی می‌داند و بعد نمونه می‌یابد.
2. روابط خویشاوندی در آیه شریفه «… واتقوالله الّذی تسائلون به والارحام» (نساء /۱) از رحم زن که عضو داخلی آن است و برای پرورش نطفه مهیا شده، مشتق می‌گردد و همه خویشاوندان مشترک در خروج از یک رحم را شامل می‌شود و پس از آن توسعه می‌یابد.
3. روابط اجتماعی در آیه شریفه: «یا ایّها الّذین امنوا اصبروا و صابروا و رابطوا…» (آل عمران /۲۰۰): اولین مرحله، تشکیل خانواده است که بر اساس دستگاه تناسلی زن و مرد به وجود می‌آید، مرحله دوم قاعده استخدام درس که تقسیم کار را موجب می‌شود. مرحله سوم تفکر اجتماعی است که آحاد افراد نگاه اجتماعی اسلام را درک کنند و بر اساس آن عمل نمایند… .