حکومت پیامبر متّکی بر توحید، بر علم و معرفت بود

درحالی که حکومت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) مبتنی بر توحید و عدل بود، ۵۰ سال پس از آن به‌دلیل انحرافی که در حکومت روی داد، وضعیت به‌صورت اساسی دگرگون شد:
«خصوصیت حکومت پیامبر این بود که به‌جای ابتناء بر ظلم، ابتناء بر عدل داشت. به‌جای شرک و تفرقه‌ی فکری انسان، متّکی بر توحید و تمرکز بر عبودیت ذات مقدس پروردگار بود. به‌جای جهل، متّکی بر علم و معرفت بود. به‌جای کینه‌ورزی انسان‌ها با هم، متّکی بر محبّت و ارتباط و اتّصال و رفق و مدارا بود؛ یعنی یک حکومتِ از ظاهر و باطن آراسته. انسانی که در چنین حکومتی پرورش پیدا میکند، انسانی باتقوا، پاکدامن، عالم، بابصیرت، فعّال، پُرنشاط، متحرّک و روبه‌کمال است. با گذشت پنجاه سال، قضایا عوض شد. اسم، اسم اسلام ماند؛ نام، نام اسلامی بود؛ اما باطن دیگر اسلامی نبود. به‌جای حکومت عدل، باز حکومت ظلم بر سر کار آمد. به‌جای برابری و برادری، تبعیض و دودستگی و شکاف طبقاتی به وجود آمد. به‌جای معرفت، جهل حاکم شد.» در واقع «انحرافِ تبدیل نظام امامت به سلطنت» در جامعه‌ی اسلامی رُخ داده بود:
«امامت به سلطنت تبدیل شد! ماهیت امامت، با ماهیت سلطنت، مغایر و متفاوت و مناقض است. این دو ضدّ همند. امامت، یعنی پیشوایىِ روحی و معنوی و پیوند عاطفی و اعتقادی با مردم؛ اما سلطنت یعنی حکومت با زور و قدرت و فریب، بدون هیچ‌گونه علقه‌ی معنوی و عاطفی و ایمانی. این دو، درست نقطه‌ی مقابل هم است. امامت، حرکتی در میان امت، برای امت و در جهت خیر است. سلطنت یعنی یک سلطه‌ی مقتدرانه علیه مصالح مردم و برای طبقات خاص، برای ثروت‌اندوزی و برای شهوت‌رانی گروه حاکم.»