چهار آیه در تعقیبات نماز صبح دارای معرفت عظیمی است

این چه معرفت عظیمی است. کار را شما داری میکنی، بازوی شما دارد کار میکند، فکر شما دارد کار میکند، قلم شما دارد کار میکند؛ اما کار، کار خداست؛ موکول به اوست. موکول به خدا بودن معنایش این نیست که ما کنار بنشینیم، بگوئیم خدا خودش درست کند؛ نه، خدا اینجوری درست نمیکند. اینکه من و شما یک کاری را انجام بدهیم، مغرور بشویم و خیال کنیم ما بودیم که کردیم، خیال کنیم که ما یک کار برجسته انجام دادیم، این هم غلط است، این هم نادرست است. اگر خدای متعال کمک نکند، اگر هدایت نکند، اگر توفیق ندهد، هیچ کاری نمیتوانید بکنید؛ هیچ نتیجه‌ای را هم به دست نخواهید آورد.

وقتی دو عنصر همراه شد؛ یعنی شما از یک طرف به خدا توکل کردید، از خدای متعال استمداد کردید، خدا را حاضر و ناظر دانستید، خدا را صاحب کار خودتان دانستید، و از طرف دیگر همه‌ی نیرویتان را پای کار آوردید، این میشود همان شکل درست. «قالوا حسبنا اللَّه و نعم الوکیل»؛ این توصیف اینهاست. نتیجه‌ی کارشان هم در آیه‌ی بعد ذکر میشود: «فانقلبوا بنعمه من اللَّه و فضل لم یمسسهم سوء و اتّبعوا رضوان اللَّه».(۲) رفتند و برگشتند، بدون اینکه کوچکترین ضربه و زخمی بر آنها وارد شده باشد. آنها توانستند دشمن را تارومار کنند و همه‌ی موجودیهای دشمن را مصادره کنند و غنیمت بگیرند و بیاورند. آنها نه فقط توطئه را خنثی کردند، بلکه یک درآمدی هم برای مدینه و حکومت پیغمبر در سال سوم – که سال جنگ احد است – درست کردند.

میخواهند ما اینها را به یاد داشته باشیم. اینها فقط تاریخ نیست، خاطره نیست؛ اینها درس است. میخواهند من و شما این حقایق را به یاد داشته باشیم و اینها را در زندگیمان اعمال کنیم. چهار تا آیه در تعقیب نماز صبح ذکر شده – که در کتاب مفاتیح الجنان هم هست – میتوانید مراجعه کنید و آنها را بخوانید. هر کدام از این آیات هم که ذکر شده، یک نتیجه‌ای دنبالش آمده است: «و افوّض امری الی اللَّه انّ اللَّه بصیر بالعباد. فوقیه اللَّه سیئات ما مکروا».(۳) «لا اله الّا انت سبحانک انّی کنت من الظّالمین. فاستجبنا له و نجیّناه من الغمّ و کذلک ننجی المؤمنین»، (۴) که آیه‌ی جناب یونس است. آیه‌ی دیگر، همین آیه‌ای است که قبلاً تلاوت کردم: «حسبنا اللَّه و نعم الوکیل. فانقلبوا بنعمه من اللَّه و فضل لم یمسسهم سوء». آیه‌ی چهارم هم «ما شاء اللَّه لا قوّه الّا باللَّه» (۵) است که مال آن قضیه‌ی دو برادر است. اینها برای ما درس است. وقتی انسان احساس میکند که کار بزرگ است، کار باارزش است، کار دارای تأثیر اجتماعىِ کلان است، انگیزه‌اش بیشتر میشود.